بزرگنمايي:
دکتر شهاب شيباني، مجري طرح اظهار کرد: بر اساس آخرين آمار منتشر شده از سوي سازمان بهداشت جهاني در
سال 1391 حدود 85 هزار نفر در ايران به بيماري سرطان مبتلا شده‌اند و 50
هزار نفر به دليل اين بيماري فوت کرده‌اند.
وي با تاکيد بر اينکه تخمين زده مي‌شود تا سال 2030 اين آمار
دو برابر شود، ادامه داد: بر اساس برنامه جامع کنترل سرطان کشور و در
راستاي ارتقاي کمي و کيفي محصولات درماني راديوتراپي، مطالعاتي را در اين
زمينه در دستور کار قرار داديم.
شيباني عنوان اين مطالعات را «توليد چشمه‌هاي براکي تراپي
يد-125» ذکر کرد و يادآور شد: اين طرح در راستاي توسعه روش براکي ترابي در
کشور اجرايي شده است.
مجري طرح، براکي تراپي را پرتو درماني داخلي توصيف کرد و گفت:
اين طرح به منظور توسعه اين روش در کشور از طريق کسب دانش فني و توليد
چشمه يد 125 که از پرمصرف‌ترين چشمه‌هاي براکي تراپي در دنيا است، در دستور
کار پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌اي قرار گرفت.
شيباني با بيان اينکه چشمه‌هاي براکي تراپي يد-125 در درمان
تومورهاي سرطاني به روش براکي تراپي يا راديو تراپي داخلي مورد استفاده
قرار مي‌گيرد، اظهار کرد: پر مصرف‌ترين چشمه‌هايي که در دنيا استفاده
مي‌شود، چشمه‌هاي يد 125 است و ما در اين مطالعات موفق به توليد بومي آن
شديم و در مرحله بعد همکاري با ساير مراکز درماني را آغاز کرديم.
مجري طرح اضافه کرد: با همکاري چند مرکز درماني دانشگاهي
کاربرد اين فناوري را عملياتي کرديم تا با استفاده از دستاوردهاي آن
بتوانيم اين روش را در کل کشور گسترش دهيم. به عبارت ديگر ما با اجراي اين
تحقيقات ابزار و پتانسيلي را در اختيار مراکز درماني قرار داديم تا از آن
در جهت درمان سرطان‌ها استفاده کنند.
شيباني تاکيد کرد: در اين همکاري با مراکز درماني دانشگاهي
توانستيم چشمه‌هاي براکي تراپي يد-125 را در جهت درمان تومورهاي مغزي چشمي
با موفقيت اجرايي کنيم.
وي با تاکيد بر اينکه در حال حاضر در دنيا کاربردهاي ديگر اين
فناوري به صورت تحقيقاتي در دستور کار است، اظهار کرد: ما نيز آمادگي خود
را براي همکاري با مراکز درماني جهت اجراي اين روش در فاز باليني اعلام
مي‌کنيم تا بتوانيم از اين روش در درمان اين دو نوع تومور گام‌هاي موثري
برداريم.
مجري طرح با اشاره به جزئيات اين روش، يادآور شد: در اين طرح
روش‌هاي مختلف توليد هسته چشمه‌ها بررسي شد و دانش فني مربوط به آن از طريق
روش جذب بر روي سيم نقره براي اکتيويته پايين و جذب بر روي ميکرو کره براي
اکتيويته بالا به دست آمد؛ ضمن آنکه روش‌هاي بارگذاري هسته در غلاف و
«سيلد» کردن (مهر و موم کردن) اين چشمه‌ها به وسيله جوشکاري ليزري مورد
بررسي قرار گرفت و پارامترهاي بهينه جوش به دست آورده شد.
وي با تاکيد بر اينکه روش‌هاي کيفي اين چشمه‌ها بررسي شده و
فرآيند کنترل بر اساس استانداردها پياده‌سازي شده است، خاطر نشان کرد: در
اين پروژه تحقيقاتي بيش از 300 عدد چشمه توليد شد و در مراحل باليني درمان
تومورهاي مغزي و تومورهاي ملانوماي چشمي انجام شد.
شيباني با بيان اينکه مطالعات باليني بر روي 40 بيمار تومور
مغزي و 15 بيمار مبتلا به ملانوماي چشمي اجرايي شد، افزود: مطالعات فاز
باليني با همکاري بيمارستان‌هاي «تهران»، «شهداي تجريش» و «فوق تخصصي چشم
فارابي» اجرايي شد.
وي به بيان نحوه درمان تومورهاي چشمي و مغزي با استفاده از
چشمه‌هاي براکي تراپي يد-125 پرداخت و اظهار کرد: يد 125 يک ماده پرتوزا و
انرژي گاماي آن در حد 30 کيلو الکترون ولت است؛ از اين رو «برد» انرژي آن
کوتاه است و مي‌توان از آن به صورت کاشت داخلي در تومورهاي سرطاني استفاده
کرد.
شيباني با تاکيد بر اينکه اين روش به صورت موضعي پرتودهي
مي‌کند، گفت: مزيت روش‌هاي براکي تراپي نسبت به روش تله تراپي يا راديو
تراپي ديگر اين است که به بافت‌هاي سالم کمترين آسيب از پرتو دهي وارد
مي‌شود.
به گفته وي، اين روش به دليل مناسب بودن ميزان انرژي آن و
ابعاد و ساختار مينياتوري روش مناسبي براي از بين بردن تومورهاي سرطاني
است.
عضو هيات علمي پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌اي با اشاره به نحوه
استفاده از چشمه براکي تراپي در درمان تومورهاي سرطاني توضيح داد: اين
چشمه به صورت موقتي و يا دائمي در موضع تومورها کاشته مي‌شود و به اين صورت
بافت‌هاي تومورال را تخريب مي‌کند.
ملانوماي چشمي از شايع‌ترين تومورهاي چشمي در بين بزرگسالان و نوعي اختلال در سلول‌هاي پوستي توليدکننده ملانوم است.
بعد از پوست، چشم به دليل داشتن سلول‌هاي پوستي توليدکننده
ملانين شايع‌ترين محل بروز ملانوما است. اين نوع سرطان معمولا علائم
زودهنگام ندارد و اين امر باعث ايجاد مشکل در تشخيص مي‌شود. اگر ملانوم به
موقع تشخيص داده شود، نتايج درمان اميدوارکننده است؛ ولي در صورتي که به
موقع نباشد تومور به اندام‌هاي ديگر سرايت مي‌کند.
با استفاده از چشمه‌هاي براکي تراپي يد-125 محققان کشور مي‌توان با کاشت آن در تومور اقدام به از بين بردن آن کرد.
طرح «توليد چشمه‌هاي براکي تراپي يد-125 مورد استفاده در
درمان تومورهاي مغزي و ملانوماي چشمي» از سوي دکتر شهاب شيباني و با همکاري
حسن پوربيگي و محمدرضا جوانشير در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌اي سازمان
انرژي اتمي ايران اجرايي شد.
اين طرح در سي‌امين جشنواره بين‌المللي خوارزمي رتبه دوم طرح‌هاي توسعه‌اي در گروه تخصصي علوم پايه را از آن خود کرد.