بزرگنمايي:

سرزمین ایرانیان- دکتر سکینه مشکانی عضو گروه گداخت هسته‌ای واحد علوم و تحقیقات، جزئیات سامانه‌های تشخیصی پیشرفته طراحی و ساخته شده توسط گروه مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما این واحد دانشگاهی را تشریح کرد.

وی گفت: آشکارسازهای اشعه ایکس نرم و سخت به عنوان سامانه‌های تشخیصی منفعل قادر به اندازه‌گیری تابش‌های الکترومغناطیسی اشعه ایکس در طول موج‌های مختلف هستند. آشکارساز اشعه ایکس نرم، طراحی و ساخته شده در توکامک IR-T1 دارای 64 کانال با 32 آرایه افقی و 32 آرایه عمودی با فتودیودهای سیلیکونی LD-35  است که می‌تواند تابش‌های ایکس با انرژی پایین (100 الکترون ولت تا 10 کیلو الکترون ولت) را دریافت و ثبت کند.

مشکانی افزود: تابش‌های دریافت شده حاوی اطلاعات مهمی از رفتار پلاسما همچون دما و چگالی در نقاط مختلف ستون پلاسما (نقاط غیرقابل دسترسی همچون مرکز پلاسما)، ناپایداری‌های مگنتوهیدرودینامیکی، شکل و موقعیت ستون پلاسماست.

به گفته عضو گروه گداخت هسته‌ای واحد علوم و تحقیقات، در مجموعه فعالیت‌های گروه توکامک واحد علوم و تحقیقات، برای مطالعه و بررسی اتلاف انرژی از پلاسمای رآکتور دو سیستم تشخیصی کاملا متفاوت شامل سیستم تشخیصی پروب الکترون گریزان و آشکارساز اشعه ایکس سخت طراحی و ساخته شده است.

مشکانی با بیان اینکه پروب الکترون گریزان یک سیستم تشخیصی محلی دو کاناله است که در داخل رآکتور نصب شده و قادر است تابش‌های بتا و گاما را اندازه‌گیری کند، تصریح کرد: آشکارساز اشعه ایکس سخت، توانایی آشکارسازی تابش‌های ایکس سخت با انرژی  100تا 1000 کیلوالکترون ولت را داراست. با مطالعه و کنترل تابش‌های پرانرژی ذکر شده، می‌توان آسیب‌های احتمالی به دیواره‌های راکتور و اتلاف انرژی پلاسما را کاهش داد.

محقق واحد علوم و تحقیقات، از اسپکتروسکوپی دوکاناله دوپلری به عنوان یکی از سامانه‌های تشخیصی کاربردی پیشرفته راه‌اندازی شده در آزمایشگاه رآکتور IR-T1 خبر داد و افزود: اسپکتروسکوپی دوکاناله دوپلری با اندازه‌گیری تابش‌های مرئی با رزولوشن بالا قادر است ناخالصی‌های موجود در پلاسما، دما و سرعت یون‌ها را اندازه‌گیری کند.

 مشکانی ادامه داد: اجرایی شدن توان همجوشی در راکتورهای همجوشی نسل جدید همچون ایتر نیازمند سوخت‌گیری پلاسمای رآکتور با بهره بالا و نفوذ عمیق‌تر است. یکی از سه روش اساسی سوخت‌گیری، تزریق گاز است. به همین منظور، یکی از پروژه‌های انجام شده در سال جاری طراحی و ساخت سیستم تزریق گاز با دقت بالا (1میلی ثانیه) برای اولین بار در خاورمیانه بوده است.

وی گفت: این سیستم قادر است گازهای مختلفی همچون هیدروژن و هلیوم را در حین عملکرد رآکتور و وجود پلاسما در داخل آن، تزریق کرده و شرایط بهینه‌ای برای محصورسازی پلاسما ایجاد کند.