بزرگنمايي:

سرزمین ایرانیان- میگرن که با دردی ضربان‌­دار در یک‌طرف سر همراه است، به‌عنوان سومین اختلال شایع و هفتمین علت ناتوان‌کنندگی در جهان بیان شده است. آثار و تبعات اجتماعی، اقتصادی و همچنین نمود آن به‌عنوان یک درد مزمن و طولانی‌مدت، زندگی عادی مبتلایان را مختل می‌­کند و به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی آن­ها تأثیر می­‌گذارد.

تاکنون دلیل مشخصی برای بروز میگرن ذکر نشده است، اما استرس و فشارهای عصبی را می‌­توان ازجمله عوامل مستعدکننده این بیماری دانست. نتایج مطالعات متعدد نشان می‌دهد که سطح و میزان استرس، با بروز سردرد میگرنی ارتباط مستقیمی دارد و نیز درصد زیادی از بیماران دارای سردرد میگرنی، افسردگی دارند. به همین دلیل، کاهش استرس را یکی از انواع درمان میگرن می‌­دانند.

کاهش استرس مبتنی بر «ذهن آگاهی» یکی از درمان‌­های نسل سوم رفتاردرمانی شناختی است که اثربخشی آن در گروه‌­های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. «ذهن آگاهی» به بیان ساده عبارت است از فرار از خیالات و اقامت در زمان اکنون.

«کتاب‌درمانی» ازجمله روش­‌هایی است که در بهبود ذهن آگاهی تأثیر داشته و کارایی آن در درمان ثابت‌شده است. «کتاب‌درمانی» با استفاده از فن کتاب خواندن انجام می‌شود. پژوهشگران دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی دانشگاه اردکان، با استفاده از این تکنیک، تحقیقی را روی 30 نفر از زنان مراجعه‌کننده به کلینیک سردرد بقیة­الله شهر تهران انجام داده و تأثیر آن بر دردهای میگرنی را بررسی کرده‌اند.

در این تحقیق کتاب‌های مربوط به «ذهن آگاهی» و نحوه رسیدن به آن توسط محققان طراحی شد و در اختیار شرکت‌کننده‌ها قرار گرفت. ضمنا برای افراد فوق، پرسشنامه‌­ای طراحی شد که در آن اطلاعات مربوط به سنجش ناتوانی میگرن ثبت می­‌شد. همچنین یک فرم کوتاه مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس برای تعیین سطوح افسردگی به کار گرفته شد.

ازآنجاکه هدف اصلی کتاب‌درمانی در این پژوهش، بهبود عملکرد فرد با وجود تجارب منفی (سردرد) بود، نتایج بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی که به شیوه کتاب‌درمانی بر روی زنان مبتلا به میگرن انجام شد، نشان داد: باوجوداین‌که مداخله ذهن آگاهی به شیوه کتاب‌درمانی، تأثیری در شدت سردرد میگرن نداشت، اما در کاهش دفعات حمله میگرن، ناتوان‌کنندگی استرس، اضطراب و افسردگی مراجعان مؤثر بود.

به‌عبارت‌دیگر استفاده از کتاب‌درمانی به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر رسیدن به «ذهن آگاهی» می‌تواند به‌طور مؤثری تأثیرات منفی میگرن را به‌طور قابل‌توجهی در بیماران کاهش دهد.

به گفته تولایی و همکارانش بعنوان محققان این پروژه، «باید خاطرنشان کرد که درمان با ذهن آگاهی از طریق کتاب‌درمانی و یا درمان با بسته‌­‌های آموزشی و یا حتی با استفاده از تلفن، در شرایطی که افراد به دلایلی امکان بهره‌­مندی از خدمات درمانی حضوری را ندارند، می­‌تواند به‌عنوان یک راهکار مناسب و قابل‌اعتماد مورداستفاده قرار گیرد».

نتایج حاصل از این پژوهش در مجله «تحقیقات علوم رفتاری» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان اصفهان به چاپ رسیده است.