بزرگنمايي:

تاکنون 4 نانو داروي ايراني وارد داروخانه‌هاي کشور شده‌اند که به اين شرح است:

علاوه بر آن محققان کشور با موفقيت در توليد ملزومات بيمارستاني همچون کاشي و البسه و ملحفه‌هاي آنتي باکتريال، ژل‌هاي آنتي باکتريال، انواع نانو رنگ‌هاي ضد قارچ و پانسمان‌هاي درمان کننده زخم و سوختگي، اين محصولات را روانه بازار کرده‌اند؛ به گونه‌اي که به گفته دکتر رضايت، مدير کارگروه توسعه منابع انساني ستاد ويژه توسعه فناوري نانو گردش مالي حوزه نانو فناوري کشور در سال 1392 در حوزه نانو 700 ميليارد ريال بوده است که اين ميزان در سال 1393 با رشد دو برابري به هزار ميليارد ريال افزايش يافته و در سال 1394 به 3 هزار ميليارد ريال بالغ شده است.

ايران جزو 10 کشور برتر در حوزه نانو

دکتر مهدي رضايت، مدير کارگروه توسعه منابع انساني ستاد ويژه توسعه فناوري نانو  پزشکي و سلامت را جزو حوزه‌هاي اولويت‌دار فناوري نانو دانست و افزود: بر اساس تقسيم‌بندي‌هاي اين فناوري، از اين حوزه به عنوان نانوپزشکي (Nano Medicin) نامگذاري شده که شامل کاربردهاي وسيعي است.

وي با تاکيد بر اينکه فناوري نانو در پزشکي نسبت به ساير حوزه‌ها همچون محيط زيست، ساختمان و آب و انرژي کاربردهاي وسيعي دارد، اظهار کرد: سرعت تاثيرگذاري نانوپزشکي به تدريج در حال افزايش است، به گونه‌اي که بر اساس آمارهاي جهاني نزديک به 400 محصول شناسنامه‌دار در حوزه نانو پزشکي وجود دارد و 30 کشور دنيا بيشترين فعاليت را در زمينه نانو پزشکي دارند.

رضايت، کشورهايي چون آمريکا، چين، هند، کره جنوبي، ژاپن، فرانسه و آلمان را از جمله کشورهايي دانست که بيشترين فعاليت را در حوزه نانو پزشکي دارند و خاطرنشان کرد: خوشبختانه ايران در بخش‌هاي مختلف فناوري نانو فعاليت‌هاي زيادي داشته است، به گونه‌اي که جمهوري اسلامي ايران جزو 10 کشور برتر دنيا در اين حوزه محسوب مي‌شود، ضمن آنکه در سند توسعه فناوري نانو، اين حوزه به عنوان يک موضوع اولويت‌دار مورد تاکيد قرار گرفته است.

توسعه نانوپزشکي با تعامل ساير نهادها

مديرگروه توسعه منابع انساني ستاد توسعه فناوري نانو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي را نهاد اصلي فعال در حوزه نانو فناوري نام برد و اظهار کرد: بر اين اساس تعامل سازنده‌اي ميان اين وزارتخانه و ستاد توسعه فناوري نانو ايجاد شده است، به گونه‌اي که در سازمان غذا و دارو کميته نانو فناوري ايجاد شده است.

وي تشکيل پرونده تخصصي، بررسي مدارک و مستندات محصولات توليد شده، بررسي کارايي و اثربخشي محصولات، بررسي سلامتي و ايمني و سميت و بررسي سيستمي داروها را از جمله ماموريت‌هاي اين کميته براي اعطاي مجوزها نام برد و يادآور شد: از آنجايي که موضوع سلامت مردم جامعه در اين حوزه مطرح است، از اين رو اين کميته براي اعطاي مجوزهاي لازم تنها پاسخ «آري» يا «خير» نمي‌دهد، بلکه شرکت‌هاي دانش‌بنيان را در رسيدن به محصول استاندارد راهنمايي مي‌کند.

رضايت ادامه داد: بر اساس آمارهاي موجود 60 محصول تاييد شده در حوزه نانو پزشکي در کشور وجود دارد که 40 درصد اين ميزان محصولات وارداتي هستند. انواع فرآورده‌هاي بهداشتي و آرايشي و انواع کرم‌هاي ضد آفتاب عمده اين محصولات وارداتي است.

به گفته وي، اين محصولات وارداتي بر اساس قوانين سخت‌گيرانه مورد بررسي قرار مي‌گيرد و در صورتي که مستندات مربوط به کارايي و سميت محصول تاييد شود، مجوزهاي لازم اعطا خواهد شد.

رضايت، تعداد محصولات توليد داخل را بيش از 40 محصول دانست و يادآور شد: اين ميزان محصول حوزه نانو پزشکي در حال حاضر به بازار عرضه شده که عمده اين محصولات ملزومات و فرآورده‌هاي بهداشتي است.

اين محقق حوزه نانو پزشکي، انواع محلول‌ها و ژل‌هاي ضدعفوني‌کننده، انواع باندها و بانداژها با کاربرد در حوزه زخم‌ها و سوختگي‌ها، انواع پارچه‌ها و ملزومات بيمارستاني مانند انواع کاشي‌هاي آنتي باکتريال با کاربرد بيمارستاني و ملحفه‌ها را از انواع محصولات نانو پزشکي توليد داخل نام برد.

توليد نانو داروي ايراني براي درمان بيماري‌هاي صعب‌العلاج

استاد گروه فارماکولوژي دانشکده علوم پزشکي دانشگاه تهران با بيان اينکه تاکنون 4 نانو دارو در کشور توليد شده است که از اين تعداد 2 مورد نانو داروي ضد سرطان هستند، گفت: «دوکسوروبيسين» يکي از اين داروها است که به صورت ليپوزومال از سوي يکي از شرکت‌هاي دانش‌بنيان توليد شده و تاکنون 14 هزار «ويال» آن در داخل کشور استفاده شده است.

رضايت، کاهش عوارض به دليل کاهش دوز مصرفي را از مهمترين مزاياي اين دارو نام برد و اظهار کرد: اين دارو به صورت هدفمند وارد تومورهاي سرطاني شد، از اين رو با کاهش دوز مصرفي عوارض اين دارو کاهش يافته است.

وي با تاکيد بر اينکه اين دارو در درمان سرطان‌هاي خون و برخي از انواع سرطان‌هاي رحم و تخمدان تجويز مي‌شود، ادامه داد: قيمت نمونه ايراني اين نانو دارو يک سوم قيمت مشابه خارجي است، به گونه‌اي که اين دارو در کشور با پوشش بيمه‌اي به قيمت 70 هزار تومان در اختيار بيماران قرار مي‌گيرد.

رضايت قيمت نمونه خارجي اين دارو را 2 ميليون تومان ذکر کرد.

مديرگروه توسعه نيروي انساني ستاد توسعه فناوري نانو، «پکلي تاکسل» باند شده با نانوذرات آلبومين را از ديگر نانوداروهاي توليد شده در کشور عنوان کرد و يادآور شد: در حال حاضر ماده موثر اين دارو به نام «پکلي تاکسل» وجود دارد که داراي عوارض جانبي زيادي است؛ ولي با تلاش محققان کشور با استفاده از سيستم‌هاي نانو دارو رسان‌ها،‌ اين دارو به صورت هدفمند به محل سلول‌هاي سرطاني وارد مي‌شود.

داروي ضد سرطان پکلي تاکسل که با نام اختصاصي الوپکس عرضه مي‌شود

وي با تاکيد بر اينکه اين امر موجب کاهش عوارض جانبي شده است،‌ اضافه کرد: هر ويال اين دارو در بازارهاي جهاني با قيمت 3 ميليون تومان به فروش مي‌رسد که نمونه ايراني آن با يک سوم قيمت خارجي به توليد رسيد.

رضايت، نانوميسل‌هاي حاوي کورکومين را از ديگر دستاوردهاي محققان کشور در حوزه نانو داروها عنوان کرد و گفت: اين دارو جزو داروهاي مکمل و بر پايه ماده موثر زردچوبه است.

اين محقق حوزه نانوپزشکي با بيان اينکه ماده زردچوبه در حالت عادي جذب بالايي ندارد، خاطرنشان کرد: از اين رو از اين ماده تنها به عنوان ماده طعم دهنده و رنگ‌دهنده استفاده مي‌شود؛ ولي در اين تحقيقات با استفاده از سيستم‌هاي نانويي ميزان جذب اين ماده افزايش يافته است.

رضايت، کاربرد اين دارو را در درمان کبد چرب و بيماري‌هاي روماتيسم و التهابي دانست و اضافه کرد: مطالعات ديگري در زمينه اثرات درماني اين دارو در دستور کار قرار دارد و اين دارو اثرات سودمند و مفيدي تاکنون از خود نشان داده است و پيش‌بيني مي‌شود که اثرات سودمند ديگري از اين دارو مشاهده کنيم.

وي، آمفوليش را از ديگر نانو داروهاي توليد شده در کشور نام برد که در درمان سالک استفاده مي‌شود.

کاربرد نانو در صنايع قديمي بهداشتي

مدير کارگروه توسعه منابع انساني ستاد ويژه توسعه فناوري نانو با اشاره به رسوخ فناوري نانو در ساير حوزه‌هاي بهداشتي، گفت: اين فناوري در يکي از کارخانه‌هاي توليد دستمال کاغذي براي توليد دستمال‌هاي آنتي باکتريال مورد استفاده قرار گرفت.

به گفته وي، بازار بزرگي براي اين شرکت ايجاد شده است.

رضايت يادآور شد: هم‌اکنون حدود 10 دانشگاه کشور در مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري تخصصي و رشته‌هاي تخصصي مربوط به نانو پزشکي اقدام به تربيت نيروي انساني کرده‌اند.

تلاش گسترده محققان دانشگاهي براي توليد نانو دارو

عضو هيات علمي دانشگاه تهران با اشاره به پروژه‌هاي متعدد اجرا شده در دانشگاه‌ها در زمينه توليد نانو داروها، گفت: همه نانو داروهايي که تاکنون توليد شده و بازار قابل توجهي کسب کرده‌اند، حاصل کار محققان دانشگاهي است؛ چراکه در ابتدا در قالب پروژه پايان‌نامه، اجرايي و به تدريج با ايجاد شرکت‌هاي دانش‌بنيان به محصول تبديل شدند.

وي در عين حال تاکيد کرد: ما انتظار نداريم که هر پروژه تحقيقاتي که در دانشگاه‌ها اجرا مي‌شود، منجر به توليد محصول شود؛ چرا که تحقيقات دانشگاهي به دو دسته تقسيم مي‎شوند؛ يک دسته شامل تحقيقاتي است که از روي کنجکاوي و کسب علم انجام مي‌شود و دسته ديگر پژوهش‌هاي هدفمندي هستند که نياز به بودجه‌هاي قابل قبولي دارند.

رضايت با اشاره به اقدامات معاون پژوهشي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، گفت: در اين طرح اقدام به ايجاد شبکه «نيماد» (موسسه ملي تحقيقات علوم پزشکي) شد که در اين شبکه از تمام طرح‌هايي که منجر به فناوري و يا محصول مي‎شود، حمايت خواهد شد و خوشبختانه طرح‌هايي که در اين شبکه تعريف شده از نوع محصول محور است.

وي با بيان اينکه ستاد نانو حوزه سلامت را به عنوان حوزه اولويت‌دار تعريف کرده است، اضافه کرد: ستاد از اين نوع طرح‌ها به دو شيوه حمايت مي‌کند. يک دسته شرکت‌هاي دانش‌بنياني که تشکيل شده و اثبات شود که محصولات آنها داراي نانو فناوري است که اين شرکتها از طريق موسسه خدمات فناوري تا بازار (کريدور خدمات فناوري تا بازار) حمايت مي‌شوند.

رضايت ادامه داد: علاوه بر آن اگر پروژه‌ها در سطح تحقيق و توسعه باشند، از طريق سازوکارهاي ديگري مورد حمايت قرار مي‌گيرند، ولي به طور کلي از همه پايان‌نامه‌هاي حوزه فناوري نانو پزشکي با دستورالعمل خاصي حمايت خواهد شد.

ارائه خدمات توليد به شرکت‌هاي دانش‌بنيان

مدير کارگروه توسعه نيروي انساني ستاد توسعه فناوري نانو با تاکيد بر اينکه عمده نانو داروهاي توليد شده براي درمان بيماري‌هاي صعب‌العلاج توليد مي‌شوند، گفت: از آنجايي که اين نوع داروها از سميت بالايي برخوردار هستند، از اين رو توليد آنها در کارخانجات موجود توليد دارو ميسر نيست و نياز به مراکز خاصي دارند.

وي از راه‌اندازي مراکزي به عنوان «فب» براي توليد نانو داروهاي ضد سرطان خبر داد و يادآور شد: اين مرکز از سوي ستاد نانو به‌زودي راه‌اندازي خواهد شد و خدمات آن مشمول شرکت‌هاي دانش‌بنياني مي‌شود که محصول آنها به مرحله توليد رسيده باشد.

به گفته اين محقق حوزه نانو پزشکي، ايران با راه‌اندازي اين مرکز جزو معدود کشورهايي خواهد بود که چنين امکاناتي را براي محققان فراهم کرده است.

وضعيت دنيا در حوزه نانو داروهاي ضد سرطان

مدير کارگروه توسعه منابع انساني ستاد ويژه توسعه فناوري نانو با تاکيد بر اينکه در دنيا در حوزه پزشکي و بهداشتي محصولات متعددي توليد شده است، گفت: در دنيا حدود هزار محصول در حوزه نانو فناوري توليد شده است، ضمن آنکه حدود 200 شرکت نيز دراين زمينه بيشترين توليدات را داشته‌اند.

رضايت، نانو ژن‌تراپي و نانو مهندسي بافت را از ديگر زمينه‌هايي دانست که محققان دنيا به آن وارد شده‌اند و اظهار کرد: بر اساس برآوردها بازار جهاني نانو پزشکي حدود 140 ميليارد دلار است و پيش‌بيني مي‌شود که اين بازار تا سال 2025 به بيش از دو برابر اين عدد رشد داشته باشد.

به گفته وي، هزار محصول نانويي که در حوزه نانو توليدشده، تنها منحصر به نانو داروها نيست؛ بلکه شامل محصولاتي چون توليد توپ تنيس با قابليت مقاومت بالا، بتن سبک و مقاوم، انواع رنگ‌ها و محصولات کشاورزي نيز مي‌شود.

رضايت خاطرنشان کرد: بر اين اساس از هزار محصول مبتني بر نانو فناوري توليدشده حدود 200 مورد مربوط به حوزه پزشکي است که بر اساس آمارهاي موجود از اين تعداد حدود 30 نانو داروي مطرح به بازارهاي جهاني عرضه شده است که برخي از آنها به تازگي وارد بازار شدند، از اين رو قيمت‌هاي بالايي دارند.

استاد فارماکولوژي دانشکده علوم پزشکي دانشگاه تهران تاکيد کرد: 10 مورد از 30 نانو داروي توليد شده داراي بازارهاي جهاني قابل توجهي هستند که 4 دارو از اين 10 نانو دارو در ايران توليد مي‌شود.

دلايل اقبال کم کشور براي صادرات گسترده نانو دارو

مدير کارگروه توسعه منابع انساني ستاد ويژه توسعه فناوري نانو، در خصوص اينکه چرا کشور در حوزه صادرات توفيق زيادي به دست نياورده است؛ با توصيف اينکه نانو فناوري يک تکنولوژي جوان است، يادآور شد: از اين رو اکثر کشورهاي دنيا وضعيت مشابه ما را دارند.

وي ادامه داد: در سال 1380 ايران با توليد 10 تا 12 مقاله در جايگاه شصتم جهاني در حوزه نانو فناوري قرار داشت و کشورهاي عربي از ما جلوتر بودند، ولي با تدوين و اجراي برنامه‌هاي 10 ساله در اين حوزه توانستيم ميزان رشد توليدات علمي کشور را در اين زمينه افزايش دهيم، به گونه اي که در سال 2016 با بيش از 8 هزار و 300 مقاله ISI در جايگاه ششم دنيا قرار گرفتيم.

رضايت با اشاره به وضعيت توليد فناوري در حوزه نانو اضافه کرد: در اين زمينه چالش اصلي ما توليد محصول، توليد ثروت و اثرگذاري در زندگي مردم است. در حال حاضر ما به تعداد مقالات افتخار مي‎کنيم؛ ولي افتخار اصلي ما اين است که 300 محصول شناسنامه‌دار در کشور به توليد رسيده و بيش از 250 شرکت دانش‌بنيان ايجاد شده است.

وي، ميزان گردش مالي شرکت‌ها در سال 1392 در حوزه نانو را 700 ميليارد ريال ذکر کرد و گفت: اين ميزان در سال 1393 با رشد دو برابري به هزار ميليارد ريال افزايش يافت و در سال 1394 به 3 هزار ميليارد ريال بالغ شد و پيش‌بيني مي‌شود که اين عدد به زودي با توجه به حجم بازار نانويي کشور به 10 هزار ميليارد ريال برسد.

رضايت با تاکيد بر اينکه توسعه بازار نانوي کشور با توجه به جوان بودن اين علم، نياز به زمان دارد، اظهار کرد: با توجه به اينکه بايد اين فناوري به بخش صنعت رسوخ کند و بازاري براي آنها ايجاد شود، بر اين اساس ما در سخت‌ترين شرايط توسعه فناوري نانو هستيم، هرچند که توانستيم محصولات مبتني بر نانو فناوري را به 20 کشور دنيا صادر کنيم.