بزرگنمايي:
دکتر مجتبي فلاحتي از محققان طرح و عضو هيات علمي دانشگاه
آزاد علوم دارويي تهران در اين باره اظهار کرد:
بسياري از بيماران سرطاني و افرادي که از بيماري‌هاي سيستم عصبي رنج
مي‌برند، در اثر اين بيماري‌ها فوت نمي‌کنند، بلکه به خاطر عوارض جانبي
ناشي از داروهايي که براي درمان اين بيماري‌ها مصرف مي‌کنند، مي‌ميرند.
وي ادامه داد: از اين رو کاهش عوارض جانبي داروها بر روي
بافت‌هاي سالم مي‌تواند نقش مهمي در بهبود بيشتر بيماري‌ها داشته باشد و
براي اين منظور در اين مطالعات استفاده از نانوذرات به عنوان حامل دارو و
رساندن آن به بافت مورد نظر پيشنهاد شده است.
فلاحتي عنوان اين طرح را «واکنش بين نانولوله‌هاي کربني با
سيستم‌هاي زيستي» ذکر و اظهار کرد: يکي از کاربردهاي نانوذرات، دارورساني
هدفمند به بافت مورد نظر است، ولي از آنجايي که نانوذرات خود نيز سمي
هستند، تحقيقات بسياري در زمينه کاهش سميت اين نانوذرات در دارورساني در
حال انجام است و مقالات زيادي در اين مورد منشر شده است.
وي اضافه کرد: اکثر محققان اين حوزه پيشنهاد داده‌اند تا سطح
اين نانوذرات توسط گروه‌هاي عاملي پوشش داده شود تا سميت آنها به حداقل
برسد؛ در صورتي که اين روش‌ها در سيستم‌هاي زيستي جوابگو نيست.
فلاحتي ادامه داد: بر اين اساس در اين مطالعات درصدد معرفي
روش‌هايي بوديم که ميزان سميت نانو ذرات براي کاربرد در سامانه‌هاي
دارورساني را به حداقل برساند. ميزان کشش سطحي ترکيبات حامل‌هاي دارويي
مي‌تواند براي تشخيص ميزان سميت نانوذره مؤثر باشد.
وي با بيان اينکه در اين پروژه 20 آزمايش مختلف را در فاز
پروتئيني و سلولي انجام داديم، گفت: در اين مطالعات نشان داديم که سميت
کدام نانوذره بيشتر و کدام يک کمتر است و اينکه کشش سطحي چه نقشي مي‌تواند
در کاهش سميت نانوذرات ايفا کند.
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد علوم دارويي خاطر نشان کرد:
اين نانو ذرات پس از ورود به بدن، باعث تغييرات ساختاري، تجمع پروتئين‌ها و
سپس واکنش سمي سلول‌ها مي‌شوند که در نتيجه آن مکانيسم‌هاي مرگ سلولي فعال
شده و قسمت‌هايي از بافت‌هاي سالم تخريب خواهند شد.
وي با ذکر مثالي چنين توضيح داد: بطور مثال اگر اين نانوذرات
بعنوان حامل دارو وارد سيستم عصبي شوند، مي‌توانند باعث تغييرات ساختاري و
در نتيجه تجمع پروتئين‌هاي سيستم عصبي مثل پروتئين «تاو» شوند. تجمع اين
پروتئين باعث بروز گستره‌اي از بيماري‌هاي عصبي از جمله آلزايمر،
پارکينسون، هانگتينگتون، مرگ نورون‌ها و حتي کدورت شبکيه چشم مي‌شود.
اين محقق حوزه بيوفيزيک با بيان اينکه اين طرح در حوزه
داروسازي، پزشکي و نانوبيوتکنولوژي کاربرد دارد، افزود: اين مقاله با
هزينه شخصي انجام شد و درپي اخذ حمايت‌هاي مالي هستيم تا بتوانيم در فاز In vivo (آزمايش در سيستم طبيعي موجود زنده) نيز اين تحقيقات را دنبال کنيم؛ چراکه اين طرح در شرايط in vitro (مطالعات در آزمايشگاه) براي بررسي سميت نانو ذرات در سطح سلولي و پروتئيني انجام شده است.
فلاحتي از ارائه يک نظريه به نام «نظريه فلاحتي-صبوري» در اين
طرح خبر داد و يادآور شد: در اين نظريه نقش کشش سطحي نانوذرات در تعيين
ميزان سميت آنها بررسي و عنوان شد که کشش سطحي نانوذرات و پروتئين‌ها
مي‌تواند نقش تعيين‌کننده‌اي در کاهش تجمع پروتئين‌ها ايفا کند؛ چراکه اين
تجمعات پروتئيني در سيستم‌هاي زيستي بسيار خطرناک است و باعث ايجاد بسياري
از بيماري‌هاي عصبي مي‌شوند.
اين محقق اضافه کرد: از اين رو دانستن ميزان کشش سطحي و نوع
برهمکنش بين نانوذرات و پروتئين‌ها مي‌تواند نقش تعيين کننده‌اي در کاهش
اثرات سمي نانوذرات در سيستم‌هاي زيستي ايفا کند.
نتيجه اين تحقيقات در مجله Scientific
reports که زير گروه مجله Nature است، به چاپ رسيده و همچنين اين مقاله به
عنوان برترين مقاله حوزه علوم پزشکي در جشنواره فرهيختگان سال 1396 برگزيده شد.