بزرگنمايي:
وزارت علوم تحقيقات و فناوري با انتشار گزارشي از عملکرد خود در حوزه پژوهش و فناوري از سال 1392 تا 1395 به بررسي وضعيت علم و فناوري کشور پرداخته است به طوري که ايران بر اين اساس رتبه جهاني توليد علم در سال 92در پايگاه ISI هجدهم بوده و اين عدد در سال 95 به رتبه شانزدهم رسيده است. وضعيت علمي ايران در سال‌هاي 92 تا 95 بر اساس داده‌هاي پايگاه ISI به شرح ذيل است:
| شاخص‌هاي علمي ISI |
1392 |
1393 |
1394 |
1395 (تا 30 شهريور) |
| رتبه علمي ايران در جهان |
21 |
21 |
19 |
16 |
| درصد سهم ايران در توليد مقالات علمي دنيا(به درصد) |
1.34 |
1.38 |
1.48 |
1.82 |
| رتبه علمي ايران در منطقه و جهان اسلام |
2 |
2 |
2 |
1 |
| تعداد مقالات نمايه شده |
30946 |
31872 |
34599 |
19306 |
داده‌هاي پايگاه اسکوپوس وضعيت علمي ايران را به اين شرح توصيف مي‌کند:
| شاخص‌هاي علمي اسکوپوس |
1392 |
1393 |
1394 |
1395 (تا 30 شهريور) |
| رتبه علمي ايران در جهان |
18 |
16 |
17 |
16 |
| درصد سهم ايران در توليد مقالات علمي دنيا(به درصد) |
1.48 |
1.52 |
1.52 |
1.86 |
| رتبه علمي ايران در منطقه و جهان اسلام |
1 |
1 |
1 |
1 |
| تعداد مقالات نمايه شده |
41455 |
43714 |
41362 |
27776 |
خلق فناوري در پارک‌هاي علم و فناوري و مراکز رشد
تعداد شرکت‌هاي زايشي، تعداد شرکت‌هاي سرمايه‌گذار خطر پذير (VC)، تعداد فناوري‌هاي مهم خلق شده در پارک‌هاي علم و فناوري و مراکز رشد، تعداد فناوري‌هاي صادر شده و ميزان صادرات محصولات دانش بنيان از جمله شاخص‌هاي توسعه علمي کشورها است که بر اين اساس وزارت علوم در راستاي توسعه پژوهش و فناوري اقداماتي نظير ايجاد مناطق ويژه علم و فناوري، ايجاد شرکت‌هاي دانش بنيان مستقر در پارک‌هاي علم و فناوري و زمينه سازي براي توليد فناوري در پارک‌هاي علم و فناوري کرده است.
زمينه‌سازي براي تجميع و هم‌افزايي عناصر موثر در در ايجاد يک جامعه دانايي‌محور، ارتقاي بهره‌وري در سرمايه‌گذاري‌هاي لازم از طريق هم‌پيوندي عناصر موجود براي توسعه اقتصاد مبتني بر دانايي، ارتقاي جايگاه عناصر فعال در حوزه دانايي در اقتصاد ملي و تقويت پيوند آنها با عرصه بين‌المللي از طريق ايجاد شرايط هم‌افزايي و رقابتي، جذب و حفظ سرمايه‌هاي انساني خلاق و شايسته و ايجاد اشتغال ارزش‌افزا از جمله اهداف ايجاد مناطق ويژه علم و فناوري بوده است. بر اين اساس از سال 93 تا 95 تعداد 5 منطقه ويژه علم و فناوري در استان‌هاي آذربايجان شرقي، خراسان رضوي، يزد، بوشهر و اصفهان ايجاد شده است.
تعداد فناوري‌هاي مهم خلق شده در پارک‌هاي علم و فناوري و مراکز رشد در سال 92 تعداد 723 مورد بوده است. در سال 93 تعداد 1086 فناوري، در سال 94 تعداد 1587 فناوري و در سال 95 تعداد 1045 فناوري در پارک‌ها و مراکز رشد خلق شده است. از اين ميزان در سال 92 تعداد 23 فناوري، در سال 93 تعداد 27 فناوري و در سال 94 تعداد19 فناوري صادر شده است. گزارش‌هاي مربوط به سال 95 نيز در اين زمينه تکميل نشده است.
علاوه بر آن در سال 92 ميزان صادرات محصولات دانش بنيان 14.1 ميليون دلار که اين عدد در سال 93 بالغ بر 49.6 و در سال 94 بالغ بر 50.568 گزارش شده است. ضمن آنکه پژوهشگران مستقر در پارک‌هاي علم و فناوري و مراکز رشد در سال‌هاي 92 تا 94 به ترتيب تعداد 360، 387 و 279 مورد ثبت اختراع داشته‌اند.
وضعيت توليد فناوري در کشور به شرح ذيل است:
| شاخص علمي |
1392 |
1393 |
1394 |
1395 |
| مناطق ويژه علم و فناوري |
0 |
5 |
5 |
5 |
| تعداد شرکت‌هاي زايشي |
43 |
73 |
69 |
34 |
| تعداد شرکت‌هاي سرمايه گذاري خطر پذير |
7 |
12 |
14 |
5 |
| تعداد فناوري‌هاي خلق شده در پارک‌هاي فناوري |
723 |
1086 |
1587 |
1045 |
| تعداد فناوري‌هاي مهم صادر شده از سوي پارک‌ها |
23 |
27 |
19 |
- |
| تعداد نشان‌هاي تجاري ثبت شده توسط پارک‌ها و مراکز رشد |
62 |
78 |
103 |
20 |
| تعداد ايده‌هاي تبديل شده به محصولات تجاري سازي شده |
773 |
975 |
1008 |
549 |
| تعداد ايده‌هاي تبديل شده به محصول در پارک‌ها |
1130 |
1358 |
1493 |
749 |
| ميزان صادرات محصولات دانش بنيان (به ميليون دلار) |
14.1 |
49.6 |
50.586 |
- |
| تعداد ثبت اختراعات در پارک‌هاي فناوري |
360 |
387 |
279(6 ماهه اول) |
- |
ميزان رشد شتاب علمي کشور
پايگاه ISI گزارشي از ميزان رشد مقالات علمي 20 کشور در سال 2015 (3 شهريورماه جاري) را منتشر کرده است و داده‌هاي ارائه شده نشان مي‌دهد که ايران از لحاظ توليد مقالات علمي در رتبه دوم قرار دارد. ضمن آنکه ايران رتبه نخست جهاني را از نظر شتاب توليدات مقالات علمي را در سال 2015 را کسب کرده است.
تعداد دانشگاه‌هاي برتر ايران
بر اساس گزارش لايدن تا سال 2012 هيچ دانشگاهي در ميان دانشگاه‌هاي برتر و يک درصد برتر دنيا قرار نداشته است ولي هم اکنون نام 14 دانشگاه ايراني در اين ليست درج شده است.
| سال |
تعداد دانشگاه‌هاي برتر (رتبه بندي لايدن) |
| 2011 |
0 |
| 2012 |
0 |
| 2013 |
5 |
| 2014 |
12 |
| 2015 |
13 |
| 2016 |
14 |
وضعيت رتبه‌بندي دانشگاه‌هاي ايران بر اساس پايگاه تايمز:
| سال |
تعداد دانشگاه‌هاي برتر(رتبه بندي تايمز) |
| 2011 |
0 |
| 2012 |
1 |
| 2013 |
1 |
| 2014 |
1 |
| 2015 |
8 |
| 2015 |
8 |
داده‌هاي تايمز نشان مي‌دهد که در سال 2016 نسبت به 2012 رتبه ايران از نظر تعداد دانشگاه‌هاي موجود در بين دانشگاه‌هاي برتر دنيا 9 رتبه ارتقا يافته است.
رتبه بندي جهاني ايران از نظر تعداد دانشگاه برتر در رتبه بندي تايمز
| سال رتبه بندي |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
| رتبه ايران |
32 |
33 |
32 |
28 |
23 |
سهم ديپلماسي و مقالات يک درصد ايران
در شاخص ديپلماسي علمي به موضوع توليد علمي با مشارکت دانشمندان خارجي پرداخته مي‌شود. بر اساس گزارش پايگاه ISI ميزان مشارکت دانشمندان ايران با محققان ساير کشورها براي توليد مقالات مشترک در سال 2011 حدود 17 درصد بوده که اين ميزان در سال‌هاي 2012 تا 2016 به ترتيب 18 درصد، 20 درصد، 21 درصد، 21 درصد و 22 درصد افزايش يافته است.
علاوه بر آن سهم مقالات ايران از مقالات يک درصد برتر بين المللي بر اساس پايگاه ISI در سال 2015 به 1.43 درصد رسيده است. اين ميزان در سال 2011 حدود 57 صدم درصد گزارش شده بود.
رتبه جهاني ايران در شاخص نوآوري
گزارش 2016 «شاخص جهاني نوآوري» در حالي منتشر شده است که رتبه ايران در سال 2016 نسبت به سال 2015 به ميزان 26 رتبه ارتقا يافته است. طبق گزارش مشترک موسسه «وايپو»، دانشگاه «اينسيد» و دانشگاه «کرنل» ايران در شاخص نوآوري جايگاه 78 جهاني را در سال 2016 کسب کرده است. در اين شاخص 128 کشور مورد ارزيابي قرار گرفت.
| سال رتبه بندي |
رتبه ايران در شاخص نوآوري |
| 2013 |
113 |
| 2014 |
120 |
| 2015 |
106 |
| 2016 |
78 |
وضعيت زير ساخت‌هاي پژوهشي کشور
زير ساخت‌هاي پژوهشي مهمترين رکن توسعه علمي هر کشور هستند که بر اين اساس وزارت علوم در سال 2013 تعداد 3500 آزمايشگاه را راه اندازي کرد که هم اکنون اين عدد به 12 هزار و 594 آزمايشگاه رسيده است.
در سال 1390 تعداد 31 پارک علم و فناوري و 113 مرکز رشد ايجاد شده بود و در سال 1395 تعداد پارک‌هاي علم و فناوري به 39 پارک و تعداد مراکز رشد به عدد 170 مرکز رسيده است.
علي رغم آنکه تا سال 2012 هيج شرکت دانش بنياني در پارک‌هاي علم و فناوري و مراکز رشد مستقر نشده بود ولي در سال 2014 تعداد 946 شرکت در اين پارک‌ها و مراکز مستقر شدند.
با زير ساخت‌ها و توانمندي‌هاي ايجاد شده قرار داد واگذاري امور پژوهشي 20 ميدان نفتي بزرگ کشور با اعتبار بالغ بر هزار ميليارد تومان به 9 دانشگاه و پژوهشگاه براي افزايش ضريب ازدياد برداشت از ميادين نفتي منعقد شد ضمن آنکه قرار داد بين 12 دانشگاه و پژوهشگاه کشور با شرکت‌هاي ملي نفت، گاز و پتروشيمي با مبلغ 500 ميليارد تومان براي انجام پژوهش‌هاي کاربردي در حوزه صنايع پايين دستي و پتروشيمي به امضا رسيد.
با توجه به اين زير ساخت‌ها رتبه ايران در برخي از رشته‌هاي علمي به شرح ذيل است:
| رتبه ايران در رشته‌هاي علمي |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
وضعيت مقايسه‌اي |
| مهندسي شيمي |
8 |
6 |
5 |
3 |
3 |
ارتقا قابل توجه در 2 سال اخير و کسب رتبه 3 دنيا |
| نانو تکنولوژي |
9 |
9 |
7 |
7 |
6 |
رشد 2 رتبه و کسب رتبه 7 دنيا |
| سلول‌هاي بنيادي |
18 |
17 |
16 |
13 |
13 |
4 پله ارتقا نسبت به 2012 |
| فيزيک هسته‌اي |
15 |
16 |
15 |
14 |
14 |
يک پله ارتقا نسبت به 2012 |
| مکانيک |
8 |
5 |
5 |
5 |
5 |
3 پله ارتقا نسبت به 2012 |
طرح‌هاي کلان ملي
تاکنون 47 طرح کلان ملي از سوي شوراي علوم، تحقيقات و فناوري به تصويب رسيده است که از اين تعداد 34 طرح داراي دستگاه سفارش دهنده و 13 طرح فاقد دستگاه سفارش دهنده است. ميزان پيشرفت اين طرح‌ها بر اساس اعتبارات پرداختي 4.32 درصد بوده است.
کل سهم شوراي علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) در تامين 34 طرح کلان ملي 8780 ميليارد ريال تعيين شده که تاکنون 1100 ميليارد ريال پرداخت شده است.