چاپ

سرزمین ایرانیان- مطالبه گری و پرسش و پاسخ ویژگی ذاتی و پذیرفته شده برای دانشجو به شمار می رود، با وجود این می بینیم که گاهی مطالبات دانشجویی و طرح خواسته ها در تنگناهایی قرار گرفته و دانشجو به نتیجه دلخواه در این مسیر نمی رسد. در این میان تشکل های دانشجویی به عنوان بازوهای هدایت کننده، نقش مهمی در تعالی و ترقی مطالبات دارند.
رهبر معظم انقلاب در بیانات و دیدارها بارها مطالبه گری را حق اصلی جوانان به ویژه دانشجویان عنوان کرده اند. ایشان هفتم خرداد ماه گذشته در تازه ترین اظهارات خود در دیدار جمعی از دانشجویان، «روحیه‌ ی جوانی، احساس هویت اثرگذار، انگیزه‌ های ایمانی و آرمانی جریان ‌های دانشجویی و مطالبه ‌گری آرمان‌ ها» را مایه‌ ی امید به آینده خواندند و بر ضرورت «انقلابی بودن، انقلابی ماندن و انقلابی عمل کردن» با توجه به ظرائف و لوازم آن تأکید کردند. آیت الله خامنه ای همچنین پیشتر در جایی فرمودند: جوان باید مطالبه کند، باید احساس کند که این مطالبه سودمند است، ثمربخش است؛ و تشویق بشود بر این مطالبه و باید احساس کند که او فقط مسئولیتش طرح سؤال و پرتاب کردن یک شعار نیست.
به عبارت دیگر، مسلم این است که نام دانشجو و دانشگاه با انتقاد، مطالبه و حتی اعتراض پیوند خورده است. هر یک از سلیقه ها و افکار مختلف حاضر در دانشگاه حق بیان دارند اما گاهی این بیان و مطالبه گری ها به سوی بیراهه هایی رفته که نه تنها عرصه پیشرفت و فعالیت را بر دانشجویان تنگ می سازد بلکه نظام آموزش عالی را نیز دچار چالش می کند. در این میان این پرسش به ذهن می رسد که مطالبات و خواسته های دانشجویی چگونه به بهترین و مناسب ترین راه محقق می شوند و دانشجو از چه طریقی می تواند به آنچه خواسته بر حقِ خود می داند، دست یابد؟

** صدای دانشجو، صدای بدنه جامعه
به گفته یک دانشجوی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دانشگاه به دلیل ماهیت خود از بدنه جامعه و مطالبات آن حمایت می کند. دانشجویان مطالبه گر، برقراری عدالت و شفاف سازی در حوزه های مختلف را خواستار هستند.
این دانشجوی مقطع دکترا که خواست نامش ذکر نشود، تاکید کرد: بدنه دانشجویی به دنبال افزایش حساسیت مسئولان نسبت به جامعه است. بنابراین صدای دانشجو باید شنیده شود.
وی در ادامه خواست تا مطالبه گری و درخواست های دانشجویان با برچسب های منفی پاسخ داده نشود چراکه بدنه دانشجویی به دلیل وابسته نبودن به بسیاری از امور، بدنه آزادی خواه جامعه تلقی می شود و چون هنوز محافظه کار نشده و در ساختارها قرار نگرفته است، می تواند جامعه را بازنمایی کند.

** مطالبات در چارچوب قانون و لزوم تخفیف در مجازات
«محمدجواد حق شناس» استاد دانشگاه و عضو پنجمین شورای شهر تهران با بیان اینکه امر مطالبه گری گاهی پرهزینه تعریف می شود، اظهار داشت: به طور معمول زمینه مطالبات دانشجویی در کشور ما به دلیل فراهم نبودن بسترهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و قانونی با مشکلات جدی روبه رو می شود. در پاسخ به برخی مطالبات، شاهد رفتارها و روش هایی هستیم که تناسبی میان مطالبه گری و دانشجو ندارد. میان برخوردها و مجازات ها با خواسته ها نسبتی وجود ندارد. در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان برای دانشجویان از تخفیف در مجازات استفاده می شود، بعضا شاهد برخوردهایی چون محرومیت از تحصیل و سایر محکومیت هایی چون زندان هستیم که خوشایند نیست.
این استاد دانشگاه همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چگونه می توان مطالبات دانشجویی را در مسیر قانونی و درست هدایت کرد تا به نتیجه مطلوب رسید، گفت: دستیابی به چنین امکانی در چند ساحَت قابل بررسی است. نخست، ساحت تقنینی است. همانطور که می دانیم قانون اساسی ما هر نوع اعتراض، راهپیمایی و رفتار را که نشان از وجود جریان آزاد در جامعه است، محترم شمرده است. بنابراین تصریح قوانین در این زمینه کمک بزرگی به توجه به مطالبات دانشجویی خواهد کرد.
وی معتقد است: اعمال حقوق و قوانین نیز که بر دوش مقام های امنیتی و قضایی کشور است در ساحت بعدی مورد توجه قرار می گیرند. در این مرحله مقامات باید با نگاهی مثبت به دانشگاه و دانشجو نگریسته و فضا را به شیوه ای صحیح مدیریت کنند.
این استاد دانشگاه همچنین افزود: در این میان، تشکل های دانشجویی فعال چه در دانشگاه و چه خارج از این چارچوب نیز بار سنگینی بر دوش داشته و علی القاعده در هدایت مسیر اعتراضات باید مراقبت های لازم را به عمل آورند. فعالان دانشجویی باید راه خود را از جریان ها و افرادی که به قانون و منافع ملی بی اعتنا بوده، جدا کنند.
حق شناس در پایان تاکید کرد که صف تشکل های دانشجویی و دانشجویان مطالبه گر باید از طیف هایی که در تلاش هستند اعتراضات را به حاشیه برده یا وحدت ملی و منافع کشور را زیر پاگذارند، جدا شود.

** ضرورت همخوانی خواسته ها با انتظارات عمومی
«محمدعلی حاضری» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز دلیل عمده حرکت برخی مطالبات دانشجویی در مسیر نادرست را ناهمخوانی مطالبات با ارزش های عمومی عنوان کرد و گفت: اگر مطالبات دانشجویی در راستای مطالبه تاریخی و سیاسی که کلیت جامعه به دنبال است، حرکت کرده و دانشجویان خواست عمومی مردم را نمایندگی و رهبری کنند، می توان پیش بینی کرد که در مسیر درست هدایت خواهند شد.
این عضو هیات علمی دانشگاه دلیل بیان مطالبات از زبان دانشجویان به جای مردم را عدم وابستگی های ذهنی دانشجویان عنوان کرد و افزود: دانشجویان به دلیل عدم وابستگی ها و برخورداری از شجاعت و شور جوانی مطالبه گری می کنند در حالی که دیگران به دلایلی، توانایی درخواست آنها را نداشته باشند.
وی معتقد است: اگر دانشجویان همان انتظارها، ارزش ها و خواسته هایی را مطرح کنند که سایرین شاید به دلیل برخی محافظه کاری ها جسارت طرح آن را نداشته باشند، صداهای مختلف شنیده خواهد شد و مطالبات هم به نتیجه می انجامد.
حاضری در ادامه آگاهی را دیگر دلیل طرح مطالبات از سوی دانشجویان دانست و به خبرنگار ایرنا گفت: گاهی عدم هم سنخی یا عدم همراهی و مطابقت با باورها یا ارزش های عمومی که ناشی از آگاهی است، می تواند مانع ثمربخشی اعتراضات دانشجویی، آن گونه که باید و شاید، شود.
به اعتقاد حاضری، گاهی ریشه بروز هرج و مرج در مسیر دستیابی به مطالبات دانشجویی از ایدئولوژی، فلسفه سیاسی و نظام اعتقادی فکری که گاه ممکن است در تقابل با نظام و مردم باشد، نشات می گیرد. در چنین مواردی نیز ممکن است مردم یا حاکمیت با مطالباتی از این دست مقابله کنند و در جهت دفاع از حقوق مردم از قدرت و حاکمیت خود دفاع کنند.
این تحلیلگر همچنین شور و نشاط دانشجویی را که گاهی مانع به کارگیری روش ها و سازوکارهای قانونی برای طرح مطالبات می شود، در نوع برخورد با دانشجویان مطالبه گر اثرگذار دانست.
آنچه از کلام تحلیلگران سیاسی و فعالان دانشجویی برمی آید این است که ثمربخشی مطالبات دانشجویی و قرارگرفتن در مسیر درست به شکلی که منجر به تنگناهای قانونی نشود، نیازمند طرح مطالبات در چارچوب های قانونی است به گونه ای که برهم زننده نظم عمومی نبوده و خدشه ای بر منافع ملی و مصالح عمومی جامعه وارد نسازد. ثمربخشی اعتراضات دانشجویی مشروط بر دوری گزینی از گروه ها و جریان هایی است که در تلاش اند تا در مسیر تعالی و توسعه آگاهی در جامعه خدشه وارد کرده و از این دست اعتراضات به نفع خود بهره برداری کنند. بنابراین می طلبد دانشجویان با تکیه بر هوشیاری و آگاهی و جداسازی مسیر از جریان های فرصت طلب، خواسته های خود را در فضایی آرام و قانونمند به پیش برده و به اهداف خود دست یابند.