چاپ

ایرانیان جهان -
سرمقاله اعتماد/ دست کوتاه واشنگتن
٩
٠
اعتماد / « دست کوتاه واشنگتن » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته نعمت‌الله ایزدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
دولت ایالات متحده امریکا با توجه به سیاست فشار حداکثری خود تلاش زیادی کرده است که ایران را محدودتر کند، اما اکنون نمی‌توان برداشت کرد که امریکایی‌ها بتوانند در حوزه سیاسی ما را در انزوای سیاسی قرار بدهند، تنها کاری که امروز از واشنگتن بر می‌آید، استمرار همان بحث‌های اقتصادی و تجاری است. به نظر نمی‌رسد که محدود کردن توان دیپلماسی ایران در حال حاضر در توان دولت امریکا باشد. دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران از قبل هم فعال‌تر شده است. ایران از زمان تلاش واشنگتن برای لغو معافیت کشورهای واردکننده نفت از ایران، به‌شدت در عرصه سیاسی و دیپلماتیک فعال شده است و حتی ضرب‌الاجلی که ایران برای کشورهای باقی مانده در برجام تعیین کرد، یک اقدام تعیین‌کننده سیاسی و دیپلماتیک بود که کشورهای باقی مانده در توافق را وادار به تحرک سیاسی بیشتر و برداشتن گام‌های دیپلماتیک کرد.
سفرهای اخیر رییس‌جمهور به بیشکک و بعد از آن دوشنبه، بخشی از برنامه از پیش تعیین شده رایزنی‌های دیپلماتیک ایران است. ایران سال‌هاست که عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای محسوب می‌شود و شرکت در نشست‌های سران این سازمان در سطح رییس‌جمهور کاملا طبیعی است. اجلاس سیکا نیز در دوشنبه نشستی است که ایران همواره در سطح بالایی در آن مشارکت کرده است. واقعیت این است که شرکت در این نشست‌ها، استمرار روند عادی برنامه‌های دیپلماتیک ایران است و البته نشانگر این است که هر تلاشی برای انزوای سیاسی و دیپلماتیک ایران در شرایط کنونی با شکست مواجه می‌شود، چرا که ایران یکی از کشورهای موثر و مهم جهان است. البته ایران سال‌هاست که برای پیوستن به عنوان عضو دایم سازمان همکاری شانگهای اظهار علاقه کرده است. متاسفانه هنوز در میان کشورهای عضو این سازمان اجماعی برای پذیرش ایران به عنوان عضو دایم وجود ندارد. بر خلاف اظهارنظرهای علنی، در مورد دلایل رد درخواست ایران و اظهار تمایل‌ها به قبول عضویت ایران، این پرونده بیش از هر چیز به شرایط سیاسی ایران با غرب وابسته‌شده است. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، به‌شدت علاقه‌مند هستند که این سازمان را از کشمکش‌های سیاسی بین‌المللی دور نگه دارند و اجازه ندهند که پای فشار و تهدید غرب به مسائل جاری این سازمان وارد شود. سران این کشورها، پذیرش ایران را زمینه‌ساز اعمال فشار غرب و به‌ویژه امریکا بر فعالیت‌های این سازمان می‌دانند. به اعتقاد من به همین دلیل است که رای اجماعی به پذیرش ایران، به تاخیر می‌افتد و در هر اجلاس، یکی از کشورهای عضو به نوعی به نیابت از جمع، بهانه‌ای برای مخالفت با عضویت ایران مطرح می‌کند. به هر تقدیر ایران از ابتدای تشکیل این سازمان علاقه خود را به پیوستن به آن اعلام کرده است و زمانی هم که من شخصا در جریان تلاش‌های دیپلماتیک مربوط به پیوستن ایران به سازمان مشارکت داشتم، تلاش‌های زیادی برای پیوستن دایم به آن انجام شد، چرا که معتقد بودیم که استمرار طولانی مدت عضویت ناظر خیلی مساله مطلوب نیست. هنوز نمی‌توان خوش‌بین بود که با وجود حل و فصل مسائل میان ایران و تاجیکستان بعد از آنکه تحریم‌های سازمان ملل متحد هم علیه ایران برطرف شد، سازمان رای به پذیرش عضویت ایران بدهد. تمایل در سازمان همکاری شانگهای این است که کفه اقتصادی و تجاری این پیمان به کفه سیاسی آن بچربد و احساس می‌کنند که عضویت نهایی ایران در شرایط تنش در روابط ایران و امریکا، هزینه سیاسی برای سازمان ایجاد خواهد کرد. فرصتی که سفر به بیشکک و دوشنبه در اختیار رییس‌جمهور قرار داده است، اجازه می‌دهد تا در شرایط حساس جاری، مسائل جاری به‌ویژه در مورد برجام و تنش‌های منطقه‌ای را با همتایان آسیایی خود در میان بگذارد. میل و اراده واشنگتن برای کاهش نفوذ سیاسی و دیپلماتیک ایران، چیز جدیدی نیست و همواره وجود داشته است، اما تلاش‌های امریکا چه در گذشته و چه امروز ناموفق بود و ایران توانسته است به شکل روزافزونی فعالیت‌های سیاسی و دیپلماتیک خود را با کشورهایی که مدنظر دارد گسترش بدهد. حضور کشورهای مهمی مانند چین و روسیه در سازمان همکاری شانگهای این فرصت را در اختیار ایران قرار می‌دهد که به ویژه در شرایط فشارهای کنونی، مواضع خود را تشریح کند و زمینه‌های بیشتری برای همکاری‌های اقتصادی و سیاسی فراهم کند. جمهوری اسلامی ایران، بدون اغراق بعد از چین و روسیه یکی از مهم‌ترین کشورهای همکاری سازمان شانگهای است. به هر تقدیر ایران به لحاظ زمینه‌های مختلفی همچون انرژی، پتروشیمی و قرار گرفتن در مسیر دالان‌های تجاری، موقعیت منحصر به فردی در میان کشورهای آسیایی عضو این سازمان دارد. ایران از زمان تشکیل پیمان شانگهای، علاقه‌مند به استفاده از ظرفیت‌های این سازمان بود، چرا که این سازمان به دلیل ماهیت آسیایی آن و به این دلیل که مجموعه موسوم به غرب از جمله کشورهای اروپایی و امریکا در آن مشارکت ندارند، فرصت مناسبی را در اختیار ایران قرار می‌دهد که فارغ از فشارها و مانع‌تراشی‌های برخی از کشورها، به توسعه ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری خود ادامه دهد. امروز هم رییس‌جمهور قرار است در اجلاس سیکا در دوشنبه پایتخت تاجیکستان در میان سران کشورهای عضو این کنفرانس سخنرانی کند. این نشست هم که عنوان آن «کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا» است یک فرصت دیگر برای تشریح مواضع ایران در میان کشورهای هم‌قاره خودش است، به ویژه که برخی از کشورهایی که ممکن است مواضع خصمانه یا غیردوستانه‌ای علیه ایران داشته‌باشند هم در این کنفرانس مشارکت می‌کنند. گفت‌وگو با کشورهای مختلف قاره آسیا، چه دوست و چه با مواضع خصمانه اجازه می‌دهد تا فرصتی برای رایزنی و اعتمادسازی ایجاد شود. قطعا تعدادی از کشورهایی که مواضع تند و خصمانه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران در منطقه دارند، دست‌کم بخشی از این مواضع را به عنوان نیروی نیابتی و در قالب هم‌پیمانی و روابط تجاری، نظامی و امنیتی با امریکا، اتخاذ می‌کنند. سخنرانی و دیدارهای حاشیه سیکا اجازه می‌دهد تا در مورد این مسائل برای کشورهای دوست و بی‌طرف روشنگری شود. به هر تقدیر ایران فرصت خواهد داشت که نه تنها با کشورهای دوست و نزدیکش در آسیا، نزدیک‌تر شود، بلکه با گفت‌وگوهای رودررو و فشرده با کشورهایی که مواضع غیردوستانه‌تری نسبت به ایران دارند، تلاش کند تا اتحاد و قرابت مواضع بلوک کشورهای پیرو امریکا را هم تضعیف کند. لازم است ایران بین کشورهایی که بر اساس محاسبات غلط و برداشت‌های ناصواب به سمت موضع‌گیری‌های ضدایرانی رفته‌اند از کشورهایی که نیت‌های خصمانه‌ای علیه ایران دارند تفکیک قائل شود.