سرزمین ایرانیان- از مهم‌ترین کار ویژه‌های غرور ملی، دفاع در برابر تهاجمات ملل مهاجم در
طول تاریخ و مستحیل ساختن آن‌ها بوده است. احساس غرور ملی در بین اقشار
مختلف مردم و در بین اقوام گوناگون یکی از شاخص‌های احساس وفاداری ملی است.
با تقویت این احساس در هر جامعه‌ای می‌توان به تداوم و پایداری نظام سیاسی
حاکم بر آن جامعه امیدوار بود. علاوه بر این، با شناسایی میزان غرور ملی
در ابعادی نظیر تاریخ، علم و تکنولوژی، تأمین اجتماعی، مسائل سیاسی، ورزش و
نظایر آن می‌توان به طراحی علمی یک استراتژی جامع برای رفع تهدیدات و
تبدیل آن‌ها به فرصت‌ها در راستای اعتلای غرور ملی پرداخت.
به گفته محققان، غرور ملی را می‌توان به‌عنوان احساس مثبتی که افراد
درنتیجه هویت ملی نسبت به کشورشان دارند، تعریف کرد. همین‌طور می‌توان غرور
ملی را به‌عنوان احساس غرور و حس احترامی که یک شخص نسبت به ملت خود دارد
یا احساس غرور یا عزت‌نفسی که یک شخص درنتیجه هویت ملی خود کسب می‌کند،
تعریف کرد. مفهوم غرور ملی همچنین شامل مفهوم «میهن‌پرستی» نیز می‌شود. بر
این اساس فرد برای کشوری که بدان تعلق دارد نسبت به سایر کشورها، جایگاه
رفیع‌تری قائل می‌شود.
در رابطه با این پدیده مهم، محققان دانشگاه گیلان پژوهشی جالب را انجام
داده‌اند که در آن مفهوم غرور ملی در ایران و بین مردم کشور ما، به‌صورت
جامعه‌شناختی مورد تحلیل واقع شده است.
در این تحقیق توصیفی، همه ساکنان 15 ساله و بالاتر ساکن استان‌های کشور به‌عنوان جامعه آماری پژوهش در نظر گرفته شده‌اند.
به‌منظور طرح‌ریزی این تحقیق، محققان دانشگاه گیلان، ابتدا به‌صورت
تصادفی از بین استان‌های موجود، 7 استان تهران، خراسان شمالی، خراسان
جنوبی، کردستان، گلستان، خوزستان و بوشهر را انتخاب کردند و سپس از افراد
ساکن در این استان‌ها به شیوه علمی و با استفاده از پرسشنامه‌های
استاندارد، اطلاعات موردنیاز را جمع‌آوری کرده و مورد تجزیه‌وتحلیل آماری
قرار دادند.
تعداد افراد شرکت‌کننده در پژوهش به تفکیک استان‌ها به شرح زیر بوده
است: استان تهران: شهر تهران بزرگ-800 نفر، استان خراسان شمالی: شهر
بجنورد-200 نفر، استان خراسان جنوبی: شهر بیرجند-200 نفر، استان کردستان:
شهر سنندج-200 نفر، استان گلستان: شهر گرگان-200 نفر، استان خوزستان: شهر
اهواز-200 نفر و استان بوشهر: شهر بوشهر-200 نفر.
اطلاعات جمعیت شناختی این پژوهش حاکی از آن است که اکثر شرکت‌کنندگان در
آن، در گروه سنی 34-15 سال واقع‌شده و اغلب شغل آزاد داشته و یا خانه‌دار و
دانشجو بوده‌اند. همچنین سطح تحصیلات اکثریت آن‌ها دیپلم و بالاتر بوده و
غالب آن‌ها شیعه بوده‌اند. به‌علاوه اغلب پاسخگویان، مجرد بوده، حدود نیمی
از پاسخگویان فاقد درآمد بوده و شغل پدر آن‌ها غالباً آزاد، بازنشسته و
کارمند ساده بوده است.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اکثریت پاسخگویان احساس مثبتی به خاطر
هویت ملی‌شان داشته و به عبارتی غرور ملی در آنان در حد زیاد بوده است.
درعین‌حال بر اساس این نتایج، میزان اعتماد مدنی پاسخگویان در حوزه
اقتصادی کم، در حوزه اجتماعی متوسط به پایین و در حوزه سیاسی نیز متوسط
ارزیابی شده است.
همچنین طبق نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه، میزان احساس محرومیت و
تبعیض در شرکت‌کنندگان در این پژوهش در حد متوسط بوده و اکثراً بر این نظر
بوده‌اند که مشروعیت نظام سیاسی ایران عادلانه و معتبر است.
دکتر محمدرضا غلامی، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان و همکارش
علیزاده در این پژوهش می‌گویند: «نتایج کیفی به‌دست‌آمده از پژوهش ما نشان
داد که ارتباط معناداری بین متغیرهای اساسی رضایت از اوضاع اقتصادی و
اجتماعی، احساس محرومیت، احساس مشروعیت نظام سیاسی و احساس تبعیض بین افراد
با مفهوم غرور ملی وجود دارد. به یک معنا 50 درصد از احساس غرور ملی
وابسته به متغیرهای ذکر شده است».
این محققان ادامه می‌دهند: «به‌عبارت‌دیگر بین متغیرهای احساس محرومیت و
مشروعیت نظام سیاسی، همبستگی وجود دارد. این مسئله بدین معنی است که با
افزایش احساس محرومیت، احساس تبعیض نیز افزایش می‌یابد و با افزایش مشروعیت
نظام سیاسی، اعتماد مدنی افراد نیز افزایش می‌یابد. ضمن آن‌که بر اثر
افزایش و بالا رفتن اعتماد مدنی، غرور ملی افراد نیز تحت تأثیر قرار گرفته و
افزایش می‌یابد».
غلامی و همکارش در این طرح پژوهشی اعتقاد دارند: «مطالعه اخیر نشان داد
که حس غرور ملی در خلأ و صرفاً بر اساس امور انتزاعی شکل نمی‌گیرد، بلکه یک
ارزیابی مثبت تعمیم‌یافته، بر آرمانی ساختن ملت غلبه پیدا می‌کند. چراکه
آرمانی ساختن یک ملت، خالی از رویکرد انتقادی است و حتی می‌تواند به دنبال
تحقیر ملل دیگر نیز باشد. اما در غرور ملی، رویکرد واقع‌بینانه و انتقادی
بر رویکرد محافظه‌کارانه و کورکورانه غلبه دارد».
به بیان این پژوهشگران که نتایج مطالعه آن‌ها در فصل‌نامه «مطالعات
علمی» وابسته به موسسه مطالعات علمی منتشر شده است: «مطالعه ما نشان داد که
ضعف اقتصادی و اجتماعی را باید جدی گرفت و به دور از رویکرد متعصبانه و در
تقویت غرور ملی مثبت، کوشش کرد تا از این طریق شهروندان جامعه به مشارکت،
همبستگی و ازخودگذشتگی ملی، نزدیک‌تر شوند».