چاپ

سرزمين ايرانيان- تاريخ ايران مملو از انديشمندان و دانشمنداني است که مرور زندگي‌نامه هر کدام از آن‌ها به تنهايي براي شناخت تمدن و تاريخ ايران کافي است. دانشمنداني که با توجه به شيوه آن زمان، تقريبا بر تمامي علوم تسلط داشته و کتب فراواني در زمينه‌هاي مختلف تاليف کرده‌اند.

محمد بن زکرياي رازي يکي از اين دانشمندان است که در طول حيات 62 ساله خود در علوم مختلف متبحر شده بود، به گونه‌اي که تعداد تاليفات و نوشته‌هاي وي را در علوم مختلف از جمله طب، داروشناسي، فلسفه، کيميا، نجوم، الهيات و ... حدود 273 اثر تخمين زده‌اند که بيشتر آنها در طب و فنون وابسته به آن است؛ اما با اين حال «کشف الکل» با نام او گره خورده و بيشترين تاثير را در شهرت اين دانشمند داشته است.

درواقع نقش او در علم کيميا و تاثيراتي که توانست بر اين علم بگذارد، به تنهايي براي معرفي اين دانشمند بزرگ کافي است؛ چراکه «رازي» مکتب جديدي در علم کيميا تاسيس کرده که آن را مي‌توان مکتب کيمياي تجربي و علمي ناميد.

عمده تأثير رازي در شيمي طبقه‌بندي او از مواد است. او نخستين کسي بود که اجسام را به سه گروه جمادي، نباتي و حيواني تقسيم کرد. وي «پايه‌گذار شيمي نوين» است.

«ژوليوس روسکا» دانشمند برجسته‌اي که در شناسايي کيميا (شيمي) رازي به دنياي علم بيشتر سهم و جهد مبذول داشته، رازي را پدر شيمي علمي و باني مکتب جديدي در علم دانسته است.

در فرآيند دانش کيميا به علم شيمي توسط رازي، نکته‌اي که از نظر محققان و مورخان علم، ثابت شده، نگرش «ذره‌يابي» يا اتمسيتي رازي است. کيمياگران، قائل به تبديل عناصر به يکديگر بوده‌اند و اين نگرش موافق با نظريه ارسطويي است که عناصر را تغييرپذير يعني قابل تبديل به يکديگر مي‌داند، ليکن از نظر ذره‌گرايان عناصر غير قابل تبديل به يکديگرند و نظر رازي هم مبتني بر تبديل ناپذيري آنهاست و همين علت کلي در روند تحول کيميايي کهن به شيمي نوين بوده است.

به تعبير تاريخي زکريا، «کيميا» ارسطويي بوده است و «شيمي» دموکريتي است. به عبارت ديگر، شيمي علمي رازي، مرهون نگرش ذره‌گرايي است، چنانچه همين نظريه را «بيروني» در علم «فيزيک» به کار بست و بسط داد.

در اروپا فرضيه اتمي را «دانيل سرت» در سال 1619 از فلاسفه يوناني گرفت که بعدها «روبرت بويل» آن را در نظريه خود راجع به عنصرها گنجاند. با آنکه نظريه بويل با ديدگاه‌هاي کيمياگران قديم تفاوت آشکار دارد، نبايد گذشت که از زمان فيلسوفان کهن تا زمان او، تنها رازي قائل به اتمي بودن ماده و بقا و قدمت آن بوده است و با آن که نظريه رازي با بويل و يا نگرش نوين تفاوت دارد، ليکن به نظريات دانشمندان شيمي و فيزيک امروزي نزديک است.

زکرياي رازي بزرگمردي است که اعتبار نامش در تاريخ دانش بشري همواره يادآور نگرش اصيل همه دانشمنـدان اسـلامـي بـه ارزش مقولـه تحقيـق و تجربـه بـوده و هسـت.

در شيمي، رازي توانست مواد شيميايي چندي از جمله الکل و اسيد سولفوريک را کشف کند.

بر اين اساس، جمهوري اسلامي ايران نيز در راستاي تکريم زکرياي رازي، اقدامات زيادي را انجام داده است که از جمله آنها مي‌توان به نام‌گذاري 5 شهريور مصادف با سالروز تولد رازي به عنوان روز داروساز اشاره کرد.

همچنين دولت وقت در ژوئن 2009 به عنوان نشاني از پيشرفت علمي صلح‌آميز ساختمان-مجسمه‌اي به شکل چهارتاقي که ترکيبي از سبک‌هاي معماري و تزئينات هخامنشي و اسلامي در آن ديده مي‌شود را به دفتر سازمان ملل متحد در وين هديه داد که در محوطه آن در سمت راست ورودي اصلي قرار داده شده‌ است. در اين چهارتاقي مجسمه‌هايي از چهار فيلسوف ايراني خيام، ابوريحان بيروني، زکرياي رازي و ابوعلي سينا قرار دارد.