صندوق نوآوري و شکوفايي به منظور کمک به
تحقق و توسعه اقتصاد دانشبنيان، تکميل زنجيره ايده تا بازار و تجاريسازي
نوآوريها، دستاوردهاي پژوهشي و اختراعات و کاربردي شدن دانش از طريق ارائه
کمکها و خدمات مالي و پشتيباني به شرکتها و مؤسسات دانشبنيان تشکيل شده
است.
اين صندوق پيرو تصويب قانون حمايت از شرکتهاي دانش بنيان در
سال 1389 در مجلس شوراي اسلامي، ايجاد شد. در ماده 5 اين قانون ايجاد
صندوقي با نام «صندوق نوآوري و شکوفايي» وابسته به شوراي عالي علوم،
تحقيقات و فناوري و زير نظر رئيس شورا پيشبيني شده است.
اين در حالي است که در سال 1392 ايجاد زير ساختهاي اين صندوق
از جمله تهيه ساختار سازماني، دستورالعملها، ايجاد کميته اعتباري، تشکيل
جلسات شوراي معاونين و بررسي طرحهاي ارائه شده از سوي شرکتها آغاز شد و
در آن زمان حدود 25 ميليارد تومان از سرمايه اوليه صندوق به آن پرداخت شد و
در پايان اين سال 33 شرکت دانشبنيان شدند.
در سال 1393 بالغ بر 700 درخواست براي ارزيابي به صندوق
نوآوري و شکوفايي ارسال شد و در مجموع بيش از 100 ميليارد تومان مصوبه براي
اين خواستها مقرر شد.
همزمان با اين تلاشها و اقدامات کارگروه ارزيابي و صلاحيت
شرکتهاي دانشبنيان در معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، تاکنون«دانش
بنيان» شدن 3 هزار و 32 شرکت احراز شده است. اين آمار در سال 92 تعداد 33
شرکت بوده و در سال 96 به بيش از 3 هزار شرکت بالغ شده است.
ميزان سرمايه تائيده شده به اين تعداد شرکت 2033 ميليارد
تومان است و اين ميزان در سال 92، 25 ميليارد تومان ذکر شده است و اين عدد
نشان از 92 برابر شدن اين شرکتها دارد.
مبلغ پرداختي تسهيلات اين صندوق به طرحها در سال 92 صفر بوده است و اين
ميزان در سال 96 به 464 ميليارد تومان رسيده، ضمن آنکه در سال 96 مبلغ
پرداختي براي انواع خدمات 746 ميليارد تومان بوده است.
تاکنون 438 محصول خاتمه فني يافته است که از اين تعداد 103 طرح از سوي
صندوق نوآوري و شکوفايي رونمايي شده و 22 طرح نيز خاتمه يافته ناموفق بوده
است.
خدمات ارائهشده به شرکتهاي دانشبنيان
صندوق نوآوري و شکوفايي با توسعه فعاليتهاي خود توانسته است
تعداد خدمات خود را از يک مورد در سال 92 به 20 خدمت در سال 96 برساند که
از آن جمله ميتوان به خدمات توانمندسازي، ايجاد دفاتر کاري براي شرکتهاي
دانشبنيان، خدمات ليزينگ، اعطاي تسهيلات قرضالحسنه، صدور ضمانتنامه،
تجاريسازي، اخذ استاندارد، سرمايهگذاري خطرپذير، تسهيلات برندسازي و
تامين سرمايه در گردش اشاره کرد.
علاوه بر آن در حاليکه در سال 92 تنها 48 شرکت طرحهاي خود
را به اين صندوق با هدف دريافت تسهيلات ارائه کرده بودند، اين ميزان در
سال 96 به 2203 شرکت افزايش يافت. ضمن آنکه تعداد درخواستهاي ارائه شده به
اين صندوق از 51 درخواست در سال 92 به 3533 درخواست در سال 96 افزايش
يافته است.
خدماتي که تاکنون صندوق نوآوري و شکوفايي به شرکتهاي دانش بنيان از سال 92 تا کنون ارائه داده، به اين شرح است:
شرح خدمات |
1392 |
1396 |
ميزان رشد |
تنوع خدمات |
يک مورد |
20 مورد |
21 برابر |
تعداد مصوبات طرحها |
4 مصوبه |
1947 مصوبه |
487 برابر |
رقم مصوبات طرحها |
3 ميليارد تومان |
1067 ميليارد تومان |
356 برابر |
مبلغ پرداختي تسهيلات طرحها |
0 |
464 ميليارد تومان |
|
خدمات توانمندسازي |
0 |
4230 نفر ساعت آموزش و مشاوره |
|
تعداد دفاتر کاري براي شرکتهاي دانشبنيان |
0 |
133 دفتر |
|
مبلغ پرداختي براي انواع خدمات |
0 |
746 ميليارد تومان |
|
صدور ضمانتنامه |
0 |
849 ميليارد تومان |
|
فروش ليزينگ محصولات |
0 |
77 ميليارد تومان |
|
تعداد خط توليد ايجاد شده |
0 |
56 هزار نفر |
|
بيشترين ميزان حمايتهاي ارائه شده اين صندوق به 4 فناوري
زيستفناوري، الکترونيک، فناوري اطلاعات و ارتباطات و تجهيزات ساخت و توليد
اختصاص يافته است. 266 شرکت حوزه زيست فناوري به مبلغ 212 ميليارد تومان،
232 شرکت در حوزه الکترونيک به ميزان 127 ميليارد تومان و از 234 شرکت حوزه
ICT به ميزان 119 ميليارد تومان حمايت شده است.
طرحهاي خاتمه يافته فني
تاکنون 428 طرح از کل طرحهاي ارسال شده به صندوق نوآوري و
شکوفايي تمام فرآيندهاي ارزيابي، نظارت و پرداخت خود را با موفقيت طي
کردهاند و در مجموع مبلغ 177 ميليارد تومان از اين طرحها حمايت شده است.
نسبت تعداد طرحهاي خاتمه يافته به طرحهاي مصوب در شرکتهاي نوپا، توليدي و
صنعتي به ترتيب 18 درصد، 22 درصد و 13.3 درصد بوده است.
چالشهاي شرکتهاي دانشبنيان
علي رغم اقدامات انجام شده، ولي هنوز کاستيهاي زيادي در حوزه
شرکتهاي دانش بنيان وجود دارد که از آن جمله ميتوان به اعتراض شرکتهاي
دانشبنيان در زمينه کسب مجوزهاي مربوط به صلاحيت شرکتهاي دانشبنيان است
که در اين زمينه هماهنگيهايي از سوي صندوق با معاونت علمي و فناوري رياست
جمهوري براي تاييد صلاحيت شرکتهاي دانشبنيان در حال انجام است تا
شرکتهاي دانشبنيان نوپا تنها يک بار مورد ارزيابي قرار گيرند. اين تلاشي
است که به گفته دکتر بهزاد سلطاني، رييس هيات عامل صندوق نوآوري و شکوفايي
تاکنون موفقيتي در آن حاصل نشده است.
از سوي ديگر حمايت اين صندوق به غير از شرکتهاي دانشبنيان
نوپا مشمول همه نوع شرکت دانشبنيان ميشود. مستثنيشدن شرکتهاي نوپا از
اين تسهيلات به دليل عدم تحقق اختصاص يک درصد اعتبارات دستگاههاي اجرايي
به امر پژوهش است.
معافيت مالياتي از ديگر تاکيدات قانون حمايت از شرکتهاي دانش
بنيان است که تا پايان سال مالي 92 تعداد 40 شرکت، تا پايان سال مالي 93
تعداد 1300 شرکت و تا پايان سال مالي 94 تعداد 2 هزار و 300 شرکت به سازمان
امور مالياتي معرفي شدهاند. در سال 92، صددرصد شرکتهاي متقاضي
معافيتهاي مالياتي در سازمان امور مالياتي تائيد شدند، ولي در سال 93
تعداد معدودي از اين شرکتها مشمول اين حمايت نشدند که دليل آن عدم هماهنگي
مميزها بوده است.
از چالشهاي ديگر اين شرکتها اين است که عليرغم آنکه اين
شرکتها از پرداخت ماليات معاف هستند، ولي بايد هزينه حسابرسي را پرداخت
کنند. طبق قوانين و مقررات موجود شرکتهاي بزرگ براي بهرهمندي از مزاياي
معافيت مالياتي بايد حسابرسي مالي شوند تا اطمينان حاصل شود که اين شرکتها
فاکتورسازي نکردهاند.
به گفته دکتر صاحبکار، دبير کارگروه ارزيابي و شناسايي شرکتهاي
دانشبنيان انجام حسابرسي در شرکتهاي دانشبنيان، راهکاري براي تقويت
فعاليتهاي شرکتها است و بر اين اساس به شرکتها اعلام شده در صورتي که
حسابرسي را انجام دهند، مشمول کمک هزينههاي حسابرسي بلاعوض به مبلغ 3
ميليون تومان خواهند شد.
بر اين اساس، تمام شرکتهاي دانشبنيان مشمول معافيت مالياتي ميشوند؛
ولي براي شرکتهاي دانشبنياني که فروش حاصل از محصولات توليدي آنها بيشتر
از يک ميليارد تومان باشد و تقاضاي بهرهمندي از معافيت مالياتي را دارند،
الزامي براي انجام حسابرسي در نظر گرفته شده است.
در صورتي که فروش حاصل از محصول دانشبنيان از سوي شرکتي کمتر از يک
ميليارد تومان باشد، نيازي به انجام حسابرسي ندارند، ولي انجام حسابرسي
براي اين شرکتها منجر به ارتقاي توانمندي آنها خواهد شد.
بيمه طرحهاي دانشبنيان چالش ديگر محققان کشور
يکي ديگر از دغدغههاي شرکتهاي دانشبنيان بيمه محصولات توليد شده است.
بيمه طرحهاي دانشبنيان هر چند که بسيار مهم است، ولي اين موضوع در دستور
کار صندوق نوآوري و شکوفايي نيست؛ چون بيمه طرحها براي صندوق تکليف نشده
است. در عين حال اين صندوق اقدام به بررسي در زمينه بيمه طرحها کرده است و
اين بررسيها نشان داد که اگر طرحي از سوي شرکتهاي بيمهگذار بيمه شود، 7
تا 8 درصد به هزينههاي شرکت اضافه خواهد شد که اين امر ممکن است براي
آنها مشکلاتي ايجاد کند.
به گفته رييس هيات عامل صندوق نوآوري و شکوفايي در حال حاضر سود بانکي
24 درصد است و سود تسهيلات صندوق از 24 درصد به 11 درصد کاهش يافته است و
با اضافه شدن 8 درصد سهم بيمه به هزينههاي شرکتها، سود تسهيلات اين صندوق
حدود 19 درصد خواهد شد. اين ميزان براي شرکتها سنگين است، به ويژه آنکه
نيم درصد بودجه عمومي کشور که ميتوان از آن براي پوشش سود استفاده کرد،
هنوز به صندوق داده نشده است و اگر اين اعتبارات محقق شود، ميتوان بيشتر
بر روي بيمه، تمرکز کرد و اين موضوع را مديريت کرد.
وي راه حل دوم براي بيمه محصولات دانشبنيان را مسير طي شده در ژاپن
دانست و گفت: ما نيز همانند کشور ژاپن ميتوانيم به سمتي برويم که تضامين
دريافت نشود و ريسک طرح به روشهاي ديگري برآورد شود؛ ولي بررسيهاي ما
نشان داد که در حال حاضر فضاي حقوقي آن در کشور فراهم نيست.
سلطاني راهکار سوم در اين زمينه را سرمايهگذاري خطرپذير نام برد و
اضافه کرد: شرکتها به جاي آنکه وام دريافت کنند که بخواهند تضمين دهند تا
وام را بيمه کنند، بهتر است اقدام به سرمايهگذاري خطرپذير کنند. اگر شرکتي
سرمايهگذاري خطرپذير کند، نيازي به ارائه تضمين و بيمه ندارد.
به گفته وي، در صورت ايجاد صندوق سرمايهگذاري خطرپذير با مشارکت صندوق
نوآوري و شکوفايي و شرکت، اگر طرح موفق شد، سود دريافتي به ميزان آورده بين
طرفين تقسيم ميشود و در صورت شکست، صندوق از شرکت پولي دريافت نخواهد
کرد.
اين حمايت در حالي در اين صندوق تعريف شده است که هيچ يک از شرکتهاي
دانشبنيان حاضر به مشارکت در سرمايهگذاري نيستند که اين امر بيشتر ريشه
در فرهنگ دارد.
انتظارات جامعه علمي و برنامههاي دولت آتي روحاني
يکي از مطالبات جامعه فناوري کشور از دولت دوازدهم ايجاد زمينه مناسب
براي تجاريسازي محصولات دانش بنيان است که در اين راستا حجت الاسلام
والمسلين دکتر حسن روحاني برنامه خود را براي دولت دوازدهم در حوزههاي
مختلف از جمله حوزه علم و فناوري اعلام کرد.
تدوين لايحه مشوقهاي مالياتي و تعرفهاي مربوط به نوآوري و
تحقيق و توسعه در بنگاههاي بزرگ کشور، از جمله برنامههاي وي در دولت
دوازدهم است که با توجه به معيارهاي «پذيرش بخشي از هزينه تحقيق و توسعه به
عنوان هزينه مالياتي»، «معافيت مالياتي بر اساس درصدي از هزينه تحقيق و
توسعه بنگاهها تا سقف مشخصي از ماليات»، «استفاده از "سربازان پژوهش و
فناوري" در بنگاهها»، «استفاده از امتياز خريد دولتي»، «استفاده از معافيت
مالياتي در صورت خريد شرکتهاي دانشبنيان نوپا و جذب نيروهاي اين
شرکتها» و «استفاده از تسهيلات با نرخ ترجيحي به شرط مشارکت در طرحهاي
کلان پژوهش و فناوري کشور» اجرايي خواهد شد.
يکي از چالشهاي موجود در کشور نبود شرکتهاي دانشبنيان بزرگ
و صنعتي است که در اين راستا اجراي راهکار اتصال بنگاههاي بزرگ به
شرکتهاي کوچک دانشبنيان توسط صندوق نوآوري و شکوفايي به منظور دستيابي
بنگاههاي بزرگ به فناوريهاي نوين و پيشرفته و نيز ايجاد بازار براي
شرکتهاي دانشبنيان کوچک از يک سو و تبديل دستاوردهاي ملي در عرصههاي
راهبردي مانند فناوري هستهاي، فناوريهاي دفاعي و فناوريهاي هوافضا به
شرکتهاي دانشبنيان به منظور سرريز توانمندي ملي در بازار اقتصادي و
فناوري از سوي ديگر از برنامههاي دولت روحاني خواهد بود.
دولت دوازدهم روحاني همچنين به منظور تأمين مالي
کارآمد، شفاف و اثربخش فعاليتهاي پژوهش و فناوري اقدامات ذيل را اجرايي
خواهد کرد تا بنيان نهادي مناسبي براي توسعه اين بخش ايجاد شود:
تدوين لايحههاي جمعسپاري، سرمايهگذاري جسورانه و عرضه سهام شرکتهاي نوآور و دانشبنيان.
بازتعريف ماموريتهاي «صندوق نوآوري و شکوفايي» به عنوان
راهبر نظام تأمين مالي زيستبوم نوآوري و نهاد تنظيمگر تامين مالي توسعه
فناوري و صندوقهاي دولتي و خصوصي در حوزه پژوهش و فناوري
تغيير رويکرد دولت از حمايت مستقيم و مالي به حمايتهاي غيرمستقيم و غيرمالي.
طرح حمايت از شرکتهاي کارآفريني از ديگر برنامههاي روحاني
در دولت دوازدهم است. اين شرکتها به ويژه در محيطهاي کسب و کار نامساعد،
شرايط رکودي، بدون دسترسي به نظامهاي تأمين مالي مناسب و بسياري شرايط
ديگر که در اقتصاد ايران وجود دارد، نيازمند حمايت مؤثر ولي شفاف دولت
هستند که اين حمايت با اقدامات زير عملي ميشود:
حمايت از شرکتهايي که در آغاز فرآيند رشد قرار دارند و اميد است تا در مدت دو سال به يک شرکت بالغ تبديل شوند.
تسهيل ورود و خروج افراد نوآور و کارآفرين و کاهش ريسک ناشي
از شکست از طريق تعريف «شرکتهاي کارآفرين» بر اساس تجربيات کشورهاي پيشرو
در نوآوري و تدوين لايحه مربوط، بر اساس معيارهايي چون «تسهيل تاسيس شرکت
با نام شرکت کارآفرين و انحلال آن پس از دو سال به
صورت خودکار به شرط عدم تبديل به شرکت سهامي خاص يا مسئوليت
محدود»، «معافيت مالياتي براي مدت دو سال به شرط درآمد کمتر از يک ميليارد
ريال در سال»، «◦الزام به تخصيص 25 درصد از سود به سرمايه شرکت»، «تعهد
دولت به پرداخت بيمه کارکنان در سطح مشخص سه نفر
براي يکسال به شرط تداوم آن در سال دوم توسط شرکت» و «تبديل
شرکت به يک شرکت سهامي خاص يا مسئوليت محدود بعد از دوسال يا پس از درآمد
بالاتر از يک ميليارد ريال».
بررسي و حل برخي از بزرگترين چالشهاي کشور که فقط به کمک خلق
ظرفيتهاي علمي و فني بزرگ قابل حل هستند، نيازمند ساماندهي طرحهاي کلان
پژوهش و فناوري است که اين امر در دولت دوازدهم با انجام اقدامات ذيل
پيگيري خواهد شد:
تدوين آييننامه طرحهاي کلان پژوهش و فناوري کشور بر اساس
مدلهاي پيشروي جهاني با توجه به معيارهاي طرحها همراستا با چالشهاي
کليدي کشور و برآمده از برنامه آيندهنگاري ملي
الزام به مشارکت حداقل 50 درصدي بخش غيردولتي
الزام به مشارکت متنوع دانشگاهها، بنگاهها، سازمانهاي غيردولتي و سمنها در هر پروژه
الزام به مشارکتکننده خارجي با تامين مالي حداقل 10 درصدي (در پروژههاي غيرامنيتي-نظامي)
الزام دانشگاههاي عضو طرح به تعريف حداقل 10 پاياننامه و رساله و به ازاي هر 5 ميليارد ريال مشارکت 10 پاياننامه و رساله
قرارداد در قالب کنسرسيومها با راهبري بنگاههاي تجاري
همکاري با شرکتهاي خارجي پيشرو در توسعه نوآوري از ديگر
برنامههاي روحاني در دولت آينده خواهد بود. همکاريهاي فناورانه يکي از
ضرورتهاي اقتصاد و جامعه ايران تلقي شده است تا کشور بتواند با سرعت مناسب
به فناوريهاي برتر براي ارتقاي بهرهوري و توليد کالاهاي رقابتپذير
دست يابد. جذابيتهاي اقتصادي و اجتماعي ايران زمينهساز
تشويق شرکتهاي بزرگ داراي فناوري براي ورود به اين گونه همکاريها
است که بر اين اساس برنامههاي ذيل تعريف شده است:
الزام بنگاههاي خارجي داراي بازار بزرگ (بيش از 300 ميليون دلار در سال) در ايران به راهاندازي مراکز تحقيق و توسعه در ايران
همکاري با شرکتهاي خارجي در پروژههاي نوآورانه
صادرات کسبوکارهاي دانشبنيان در کنار محصولات و خدمات دانشبنيان از طريق
تسهيل خريد سهام شرکتهاي نوپاي دانشبنيان توسط شرکتهاي خارجي
الزام قراردادهاي بزرگ خريد خارجي به پيادهسازي «پيوست فناوري و نوآوري»
تدوين آييننامه همکاري شرکتهاي خارجي پيشرو با دانشگاهها و بنگاههاي ايراني و بسته تشويقي مرتبط با آن
http://www.ilandnews.ir/fa/News/3529/ارائه-20-خدمت-متنوع-به-شرکتهاي-دانشبنيان-لزوم-گسترش-چتر-حمايتي-به-«نوپا»ها