چاپ

بيماري هاي قلبي-عروقي که در موارد شديد مي تواند به سکته قلبي و در موارد حاد به فوت بيمار منجر شود، يکي از مهم ترين عوامل مرگ و مير در جهان و نيز در ايران به شمار مي آيد.
تشکيل توده هاي چربي در ديواره رگ ها مهم ترين عامل ايجاد بيماري هاي گرفتگي عروق است و در حال حاضر، استفاده از داروها خط اول درمان اين بيماران محسوب مي شود.
با اين وجود، زماني که گرفتگي رگ ها خيلي شديد باشد و نتوان با استفاده از روش هاي دارويي و آنژيوگرافي اين مشکل را برطرف کرد، بايد مسير خون رساني را با جراحي هاي `باي پس` Bypass و پيوند رگ تعويض کرد.
البته تعويض رگ قلب، کار چندان آساني نيست و سختي هاي زيادي براي جراحان و بيماران به همراه دارد و ممکن است دشواري هاي آن تا سال ها دامنگير بيماران باشد.
گروهي از محققان ايراني در پژوهشگاه رويان به منظور حل اين مشکلات، اجراي پروژه تحقيقاتي به منظور طراحي و ساخت رگ هاي مصنوعي هوشمند با خاصيت ضدانعقاد خون را از سه سال قبل در دستور کار قرار دادند که اين تلاش ها اکنون به ثمر نشسته است.
مجري اين طرح تحقيقاتي به تشريح تنگناها و محدوديت هاي موجود در روش هاي رايج جايگزيني رگ قلب پرداخت و گفت: متأسفانه استفاده از رگ اشخاص ديگر و حتي خود بيمار به دلايل متعدد از جمله کهولت سن، سفت شدگي ديواره رگ ها، کاهش ويژگي هاي مکانيکي و از همه مهم تر، کمبود عضو دهنده با محدوديت هاي فراواني رو به رو است و از اين رو، استفاده از رگ هاي مصنوعي که از مواد پليمري تهيه مي شوند، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است.
`حامد دائمي` افزود: امروزه براي پيوند و جايگزيني رگ هاي آسيب ديده اغلب از پروتزهاي پليمري مانند پروتزهاي تفلوني، پلي استري و پلي يورتاني استفاده مي شود.
وي خاطرنشان کرد: مشکل اصلي استفاده از اين مواد پليمري، فقدان ويژگي ضدانعقادي آنها است که استفاده از اين مواد مصنوعي را فقط براي رگ هاي با قطر بيشتر از 6 ميلي متر محدود کرده و به عبارت ديگر، خطر لخته شدن خون در اين مواد امري بسيار خطرناک و جدي است.
پژوهشگر رويان ادامه داد: افزون بر اين، اين مواد نه تنها قابليت تخريب در بدن موجودات زنده را ندارند و سلول هاي پوشش دهنده عروق نيز قابليت چسبندگي به اين مواد را دارا نيستند، بلکه براي افراد بالاي 25 سال، پس از گذشت حدود 5 تا 10 سال بايد اين رگ هاي مصنوعي تعويض شوند.
وي تصريح کرد: اين فرآيند براي کودکان و نوجوانان به مراتب، سخت تر است زيرا بايد به تناسب رشد آنها در فاصله هاي زماني کوتاهتر، جراحي هاي متعددي براي تعويض رگ هاي مصنوعي روي اعضايشان انجام شود.
دائمي با يادآوري اين که افرادي که تحت جراحي به منظور جايگزيني رگ مصنوعي قرار مي گيرند، بايد براي طولاني مدت مواد دارويي سرکوب کننده سيستم ايمني مصرف کنند، گفت: اين داروها که به منظور جلوگيري از رد پيوند براي اين گونه بيماران استفاده مي شود، عوارض جانبي زيادي دارند و يافتن مواد جديدتر که اين مشکلات را نداشته باشند، مدنظر تحقيق ما بود.
پروژه توليد `رگ هاي مصنوعي هوشمند با خاصيت ضدانعقاد خون` يک تلاش جمعي است که به همت `آزاده مصطفوي` دانشجوي مقطع کارشناسي ارشد زيست شناسي و استادان وي از جمله دکتر `حسين بهاروند`، دکتر `ساره رجبي زلتي` و `حامد دائمي` به ثمر نشسته است.
اين گروه که پيش از اين با معرفي زيست مواد پليمري حاوي آلژينات، يک ماده طبيعي مستخرج از جلبک ها، توانسته بود در رويدادهاي علمي همچون جشنواره جوان خوارزمي و جشنواره ايده هاي زيستي رتبه نخست را کسب کند و نتايج آن را در مجلات معتبر علمي نظير Biomaterials و Materials Today به چاپ برساند، اين بار موفق به ساخت رگ هاي مصنوعي با قابليت ضدانعقاد خون شده است که مي تواند به سهولت براي رگ هاي بسيار کوچک تر از رگ هاي با قطر 6 ميلي متر نيز مورد استفاده قرار گيرد.
دائمي به زيست تخريب پذيري اين رگ جديد اشاره کرد و گفت: يکي ديگر از مشکلات جدي که در پيوند با رگ هاي مصنوعي وجود دارد، اين است که اين رگ ها تا پايان عمر در بدن بيمار باقي مي مانند ولي ما رگ هاي جديد را به صورت ` زيست تخريب پذير` ساخته ايم به طوري که بعد از انجام ماموريتشان در بدن بيمار، قابليت تخريب و جايگزيني توسط سلول هاي بدن را دارد.
وي ادامه داد: براساس تخمين ما، بين شش ماه تا يکسال بعد از پيوند رگ هاي مصنوعي هوشمند، سلول هاي اصلي بدن بيمار جايگزين رگ مصنوعي مي شوند و رگ مصنوعي نيز تخريب و جذب سلول هاي بدن خواهد شد.
مجري اين پروژه تحقيقاتي تاکيد کرد: در ساختار اين رگ هاي مصنوعي، برخلاف پروتزهاي تجاري موجود از برهم کنش هاي هوشمند فيزيکي استفاده شده که علاوه بر زيست تخريب پذيري، ويژگي هاي مکانيکي بسيار متنوع و جالبي به اين مواد داده است.
وي برخورداري از استحکام و انعطاف بالا را از ديگر ويژگي هاي اين رگ هاي مصنوعي هوشمند برشمرد و گفت: اين رگ ها مي توانند براي دفعات متوالي فشار ناشي از فشارهاي بالاي خون و حرکت ضرباني رگ را تحمل کنند.
به گفته دائمي، نتايج آزمون هاي زيستي نشان مي دهد زمان انعقاد خون روي اين زيست مواد نسبت به پروتزهاي موجود در بازار تا حدود 10 برابر بهبود داشته است و ديگر آزمون هاي عملکردي نظير آزمون هاي مکانيکي، سميت سلولي و زيست سازگاري اين مواد، آينده روشني را براي امکان ورود آنها به بازار ترسيم مي کند.
اين پژوهشگر جوان درباره اجراي نمونه هاي مشابه اين فعاليت تحقيقاتي در دنيا نيز اظهار داشت: تاکنون کارهاي تحقيقاتي آزمايشگاهي در زمينه توليد رگ مصنوعي در برخي کشورهاي دنيا انجام گرفته است ولي اين که در ساخت اين رگ ها از ماده اي استفاده شده باشد که همزمان، خاصيت ضدانعقادي و زيست تخريب پذيري، همراه با خواص مکانيکي مطلوب داشته باشد، گزارشي ارائه نشده است.