چاپ

دکتر ابوالفضل شيرازي فعاليت‌هاي مرکز بيوتکنولوژي توليد مثل پژوهشگاه ابن سينا را در دو محور اصلي بيوتکنولوژي توليد مثل در انسان و حيوانات دانست و افزود: در حوزه انساني جداي از ارائه خدمات تخصصي در مرکز فوق تخصصي ابن سينا به زوجين با مشکلات باروري، تحقيقات پايه و کاربردي در مرکز بيوتکنولوژي توليد مثل در حال اجرا است که نتايج اين تحقيقات، شکلي پويا به فعاليت‌هاي مرکز فوق تخصصي ابن سينا داده است. وي حفظ باروري در افراد مبتلا به سرطان و يا ديگر موارد با خطر از دست رفتن باروري را از جمله فعاليت‌هاي تحقيقاتي اين مرکز ذکر کرد و ادامه داد: در همين ارتباط تحقيقات در زمينه کشت قطعات کورتکس تخمداني و فوليکول‌هاي آغازين جداشده از اين قطعات، انجماد و پيوند مجدد آنها و نيز امکان جداسازي، تخليص و کشت سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز از فعاليت‌هاي اين مرکز محسوب شده که در کنار مطالعات باليني مرکز فوق تخصصي ابن سينا در خصوص کاهش موارد سقط (RIF) و نيز مشکلات ناشي از اندومتريوز، گامي موثر در کاهش معضلات مرتبط با ناباروري در کشور محسوب مي‌شود. ساخت مارکرهايي براي تشخيص ناهنجاري‌هاي ناباروري مردان دکتر شيرازي، در خصوص تشخيص ناباروري در مردان از طراحي و ساخت مارکرهايي براي تشخيص برخي از ناهنجاري‌هاي ناباروري مردان خبر داد و افزود: اين مارکرها براي تشخيص نقايص اسپرم و محتواي ژنومي آن به کار برده مي‌شوند. اين مارکرها به محققان کمک مي‌کنند تا بهترين اسپرم با تحرک و مورفولوژي مناسب را براي باروري بويژه در روش ICSI (ميکرواينجکشن يا تزريق اسپرم داخل تخمک) انتخاب کنند. وي توليد مارکرهايي براي تشخيص عفونت در دستگاه اوروژنيتال مردان را از ديگر دستاوردهاي تحقيقات اين مرکز نام برد. اين متخصص مامايي و بيماري‌هاي توليد مثل حيوانات از توليد سوزن‌هاي بيوپسي خبر داد و گفت: امکان بيوپسي بويژه در مرحله بلاستوسيست قبل از انتقال جنين در بررسي‌هاي کروموزومي (PGD) در جنين‌هاي آزمايشگاهي امري ضروري محسوب شده و با استفاده از اين سوزن‌ها امکان بيوپسي با سهولت بيشتري فراهم شده است؛ چراکه با استفاده از اين ابزار تعداد قابل قبولي از سلول‌هاي تروفواکتودرم جنين در اختيار متخصصان قرار خواهد گرفت. توسعه فناوري با توليد اولين بَره آزمايشگاهي وي به بيان فعاليت‌هاي انجام شده در حوزه بيوتکنولوژي توليدمثل حيواني پرداخت و با اشاره به راه‌اندازي اولين مرکز با فعاليت‌هاي نوين توليد مثلي حيواني در دانشگاه شهرکرد، خاطرنشان کرد: در اين دانشگاه اولين مرکز فعاليت‌هاي نوين توليد مثلي را تحت عنوان «پژوهشکده فناوري جنين دام» راه‌اندازي کرديم که تولد اولين بره آزمايشگاهي در کشور از دستاوردهاي آن به شمار مي‌رود. به گفته وي، فعاليت‌هاي انجام شده در مرکز در زمينه توليد مثل به شکل‌گيري نسل جديدي از تحقيقات بيوتکنولوژي توليد مثل در عرصه دام در کشور انجاميد. موفقيت در توليد جنين‌هايي با ژنوم تعيين شده سرپرست مرکز بيوتکنولوژي توليد مثل پژوهشگاه ابن سينا به فعاليت‌هاي صورت گرفته در حوزه حيوانات مزرعه‌اي در پژوهشگاه ابن سينا اشاره کرد و گفت: از جمله فعاليت‌هاي اين مرکز مي‌توان به توليد جنين در گونه‌هاي مختلف حيوانات مزرعه‌اي، انجماد جنين و سلول‌هاي جنسي، شبيه سازي و ساير دستورزي‌ها اشاره کرد. به گفته وي در همين راستا تاسيس شرکت دانش بنيان «پارس سينا ياخته» با هدف اصلي ارائه خدمات تخصصي نوين توليدمثلي از جمله توليد جنين‌هاي منجمد تعيين جنسيت شده گاو از ديگر فعاليت‌هاي اين مرکز است. اين متخصص مامايي و توليد مثل در حيوانات، با تاکيد بر اين نکته که فناوري‌هاي توليد شده در اين زمينه منجر به ثروت آفريني براي کشور مي‌شود، توضيح داد: امروزه تمرکز در زمينه توليد جنين‌هاي ممتاز در شرايط آزمايشگاهي در دستور کار محققان دنيا قرار دارد و تلفيق سه فناوري Ovum pick up (OPU) ، Genomic selection (GS) و In vitro production از ملزومات اين تحقيقات محسوب مي‌شود. به گفته وي در اين روش با استفاده از اسپرم‌هاي ژنوميک در کنار تخمک‌هاي اخذ شده از گاوهاي ماده ژنوميک شده، امکان پيشگويي خصوصيات نژادي جنين‌هاي حاصله مانند خصوصيات توليدي، مقاومت در برابر بيماري‌ها، تحمل در برابر شرايط استرس‌زا و استرس حرارتي امکان‌پذير شده است. دکتر شيرازي با اشاره به اثرات مخرب تنش‌هاي حرارتي بر روي فعاليت‌هاي توليدمثلي حيوانات، خاطرنشان کرد: در شرايط کنوني در غالب مراکز پرورش گاو، توليد آزمايشگاهي جنين در 4 تا 5 ماه از سال شانس موفقيت بسيار پاييني دارد که دليل آن اثرات حرارت و گرما بر روي تخمک‌هاي استحصالي است. سرپرست مرکز بيوتکنولوژي توليد مثل پژوهشگاه ابن سينا اضافه کرد: از اين رو از طريق انتخاب ژنوميک تخمک و اسپرم مقاوم به استرس‌هاي محيطي، عوامل بيماري‌زا و ساير شرايط نامناسب محيطي، مي‌توان نتاجي را با قابليت‌هاي يادشده توليد کرد و به اين ترتيب مي‌توان نسل جديدي از گاوهاي مقاوم به استرس‌هاي محيطي و با قابليت توليدي بالا را عرضه کرد. شيرازي افزايش ماندگاري و صرفه اقتصادي را از مزاياي اين نسل جديد گاو نام برد و يادآور شد: اين طرح که ثبت بين‌المللي شده است، در جشنواره‌هاي بين‌المللي «پل» برلين آلمان و شيخ بهايي به عنوان طرح برتر انتخاب شده است. وي يادآور شد: علاوه بر آن درخواست همکاري برخي از نهادهاي تحقيقاتي همچون موسسه تحقيقات علوم دام کشور و اصلاح نژاد دام کشور مبني بر حفظ ذخاير ژنتيکي به ويژه در 11 گونه دامي که در معرض خطر انقراض هستند، ارائه شده است تا از طريق توليد جنين و انجماد آنها شرايط ابقاي اين گونه‌ها فراهم شود. شيرازي راه‌اندازي مرکز توليد جنين گاوهاي دو منظوره را از ديگر پيشنهادات ارائه شده به اين مرکز نام برد و گفت: اين مرکز در راستاي توليد گاوهاي مقاوم نسبت به شرايط نامساعد محيطي همچون گرما و نبود علوفه مرغوب به توليد جنين و تکثير گاوهاي دو منظوره مانند نژاد «سيمنتال» که از نظر توليد شير و گوشت با کيفيت نيز خصوصيات قابل قبولي دارند، پرداخته است. حفظ نژاد اسب اصيل ترکمن اين محقق به همکاري با اتحاديه مرکزي دامداران کشور در زمينه اجراي پروژه ملي توليد جنين تعيين جنسيت شده گاو از گاوهاي با خصوصيات توليد ممتاز اشاره کرد و ادامه داد: همکاري با جهاد دانشگاهي واحد خراسان شمالي در خصوص حفظ نژاد اسب ترکمن، بررسي خلوص نژادي در اين گونه جانوري و همچنين راه‌اندازي بانک اسپرم اسب ترکمن و توليد جنين فريز شده آن از ديگر اقدامات ما بشمار مي‌رود. وي همکاري با جهاد کشاورزي استان زنجان در زمينه بهره‌برداري از گوسفندهاي دوقلوزا مانند نژاد افشاري را از ديگر اقدامات اين مرکز نام برد و همکاري با ساير مراکز تحقيقاتي بويژه همکاري با پژوهشکده فناوري جنين دام دانشگاه شهرکرد به عنوان اولين مرکز تحقيقاتي در زمينه بيوتکنولوژي نوين توليد مثلي در عرصه حيواني را از اهم فعاليت‌هاي اين مرکز برشمرد. شيرازي از ديگر فعاليت‌هاي پژوهشي اين مرکز به توليد موش‌هاي با نقص ايمني و با استفاده از فناوري gene editing و توليد موش‌هاي «ناک اوت» (Knockout mice) اشاره کرد. وي با تاکيد بر اينکه در اين موش‌ها سيستم ايمني کاملا ناکارآمد است، خاطرنشان کرد: اين موش‌ها در مطالعات فارماکولوژيک، توليد آنتي‌بادي‌هاي منوکلونال و پيوند بافت مورد استفاده قرار مي‌گيرند. به گفته اين محقق، مرحله مولکولي و سلولي توليد موش‌هاي «ناک اوت» با موفقيت طي شده و در حال حاضر روش‌هاي مختلف به منظور انتقال سازه ژني به داخل پرونوکلئوس و يا ترانسفکشن سلول‌هاي بنيادي جنيني موش در حال تست و ارزيابي است تا بهترين روش کارامد براي انتقال اين سازه انتخاب شود.