گنجينه‌هاي گرانبهايي در اعماق اين خاک پاک جاي دارد که تا چندي پيش مورد غفلت واقع شده بود، اما گويا امروز به پايان اين خاموشي و فراموشي رسيده‌ايم و بر ريل هوشياري سواريم.
اينک زمان آن فرارسيده تا در اين ايام سفري به اعماق زمين داشته باشيم، هر چند اين هوشياري مسؤولان معلوم نيست تا کي دوام داشته باشد. نگرانيم از اينکه نکند مديران در تونل زمان دوباره اين گنجينه‌ها را به دست فراموشي بسپارند و اين پتانسيل عظيم ناديده گرفته شود.
اولين زنگ بيدارباش توسط مدير ارشد کشور به صدا درآمد و نداي آن در نقطه نقطه ايران اسلامي طنين‌انداز شد. به نظر مي‌رسد اگر اين هوشياري ادامه داشته باشد، به نتايج خوب و قابل توجهي برسيم.
بله، توجه به معادن از سال گذشته در راس امور کشور و همدان واقع شده به طوري که مديران استان را به تکاپو انداخته تا از اين گنجينه ارزشمند که زيرپايشان بود و هيچ توجهي به آن نداشتند، نهايت استفاده را ببرند.
جلسات متعدد استاني و شهرستاني برگزار و بالاخره پهنه‌هاي استان مشخص شد، به طوري که در ابتدا هشت پهنه بود اما چون مورد تصويب استاندار واقع نشد، به 10 پهنه تغيير يافت.
فراخوان و صدور آگهي‌ها براي جذب سرمايه‌گذار و افراد متخصص حرفه معدن انجام شد و چندي پيش نيز فراخوان دوم به چاپ رسيد.
همچنين آگهي آزادسازي واگذاري معادن استان نيز در سايت سازمان صنعت، معدن و تجارت و روزنامه هاي محلي منتشر شده است.
ميزان موفقيت اين طرح پيشنهادي دولت دهم بزودي مشخص مي‌شود. طرحي که براي بهره‌وري بيشتر از معادن، ايجاد اشتغال، افزايش ارزش افزوده و ... طراحي شده و بايد ديد مديران تا چه حد مي‌توانند اين اهداف را جلو برند و درآمد جديد براي استان فراهم آورند!
با توجه به تحريم‌هاي به وجود آمده و تشديد آنها از سوي سلطه‌گران جهان، به شدت نيازمند استفاده از ذخاير معدني کشور هستيم و اميدواريم بتوانيم در اين زمينه پيشرفت‌هاي زيادي داشته باشيم.
حال سوال اين است که واگذاري اين معادن چقدر مي‌تواند در ميزان برداشت و استفاده از اين گنجينه ارزشمند موثر باشد؟ آيا مي‌تواند موجب رشد استان شده و براي همدا ارزش افزوده و اشتغال ايجاد کند؟
رتبه نخست همدان در توليد سنگ لاشه آهکي
رييس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان به تشريح وضعيت معادن استان پرداخت و گفت: در مجموع 267 معدن با اشتغالزايي دو هزار و 339 نفر در استان وجود دارد به طوري که مقدار ذخيره قطعي اين معادن يک ميليارد و 726 ميليون و 387 هزار و 521 تن، ظرفيت توليد ساليانه 12 ميليون و 379 هزار و 78 تن، برآورد ميزان استخراج واقعي 6 ميليون و 922 هزار و 662 تن و ميزان سرمايه‌گذاري بيش از 495 ميليارد و 558 ميليون ريال است.
"سعيد سياري"، افزود: با توجه به روند فعلي استخراج از معادن ذخاير معدني بيش از 170 سال عمر خواهند داشت و به طور حتم با اکتشاف ذخاير جديد طول عمر ذخاير استان افزايش خواهد يافت.
وي اظهار کرد: با توجه به تنوع مواد معدني در استان که افزون بر 20 نوع از انواع مواد معدني موجود به بهره‌برداري رسيده بايد خاطرنشان کرد که استان همدان از نظر سنگ لاشه آهکي که در توليد شن و ماسه کاربرد دارد، رتبه اول کشور را داراست.
سياري ادامه داد: همچنين همدان داراي خالص‌ترين سيليس در کشور بوده و از نظر معادن دولوميت، فلدسپات و آندالوزيت شيست نيز داراي پتانسيل قابل توجهي است.
وي با اشاره به اينکه تنها سنگ نيمه قيمتي رزکوارتز نيز به تازگي در استان به بهره‌برداري رسيده است، افزود: معدن رزکوارتز واقع در شهرستان همدان بوده و جزء معدود معادن سنگ‌هاي نيمه قيمتي کشور به شمار مي‌آيد و ظرفيت توليد سالانه آن سه تن است.
معدن ياقوت کبود در مرحله اکتشاف است
ي اضافه کرد: محدوده کشف شده به عنوان ياقوت کبود نيز در شهرستان همدان به ثبت رسيده و در مراحل اکتشاف و تعيين کيفيت و کميت ماده معدني است.
به گفته رييس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان، حقوق دولتي اخذ شده از معادن در طول سال گذشته 12 ميليارد و 794 ميليون و 548 هزار و 349 ريال بوده است.
وي اعلام کرد: به صورت غيرمستقيم، محدود سنگ آهن دانه بندي شده صادر مي‌شود، به طوري که در سال 91 حدود 10 ميليون دلار صادر شده است.
وي در ادامه گفت: استقاده از ذخاير فرآوري و تامين نياز صنايع مختلف، ايجاد اشتغال مستقيم و غيرمستقيم، رونق اقتصادي در منطقه و کسب درآمد براي استان و جذب سرمايه از مزيت‌هاي معادن به شمار مي‌آيد.
وي همچنين به بيان معايب معادن پرداخت و افزود: در صورت استفاده اصولي و براساس قواعد فني، تخريب حاصل از معدن مي‌تواند ساماندهي شده و با تغيير کاربري پس از اتمام عمر معدن براي موارد ديگري قابل استفاده باشد.
سياري، ارتقاء سطح کيفي و بهبود روش‌هاي استخراج معادن، استفاده از توان فني و کارشناسي موجود در استان، کمک به بازسازي و نوسازي ماشين آلات معدني استان، جذب شرکت‌هاي معدني کشور براي مشارکت در فعاليت‌هاي اکتشافي و استخراجي در استان و ايجاد بستر مناسب براي سرمايه‌هايي که تمايل به فعاليت در بخش معدن را دارند را از جمله راهکارهاي مطلوب کردن جايگاه استان در بحث منابع و استخراج برشمرد.
وجود 198 معدن متروکه در استان
وي همچنين گفت: تعداد معادن غيرفعال و متروکه استان در حال حاضر 198 معدن است و به طور متوسط با راه‌اندازي هر معدن 5 تا 10 نفر اشتغال مستقيم ايجاد مي‌شود.
وي در ادامه به توضيح طرح واگذاري معادن که در روزهاي پاياني سال گذشته از سوي رييس جمهور تصويب شد، پرداخت و اظهار کرد: براي واگذاري معادن متقاضيان در صورت داران بودن توان فني و مالي مي‌توانند از طريق شرکت در مزايده عمومي معادن اقدام به اخذ مجوز براي برداشت از اين معادن کنند.
سياري ادامه داد: ستاد اجرايي معادن در راستاي اين طرح تشکيل شده و در حال حاضر مرتب بازديدهايي از معادن شهرستان‌ها داريم و ستادهاي شهرستاني تشکيل مي‌دهيم و هم اکنون وضعيت موجود معادن را به خوبي شناخته‌ايم.
وي تصريح کرد: تلاش براي ساماندهي معادن انجام مي‌شود، به طوريکه در اين راستا مبارزه با کاغذ بازي و نقل و انتقال کاغذ در معادن از سياست‌هاي سازمان است و کساني بايد در اين عرصه درآمد کسب کنند که معدن کار بوده و با زحمت مواد معدني استخراج مي‌کنند و کساني که به صرف اخذ کاغذ، خود مالکيت را جابجا کرده و رانت‌خواري مي‌کنند، براي ما جايگاهي ندارند.
روستاييان تعاوني برداشت معدن تشکيل دهند
وي افزود: بهره وري معادن حاشيه روستاها نياز به ابزار آلات پيچيده‌اي ندارد و با راه‌اندازي تعاوني معدن متشکل از روستاييان، واگذاري معادن انجام خواهد شد.
سياري ادامه داد: بايد با کمک فني و حرفه‌اي مهارت آموزي صرف معدن براي جوانان داشته باشيم، چراکه کارگر معدن چندين برابر کارگر ساده درآمد دارد و بازار کار هم برايشان خواهيم داشت.
وي اضافه کرد: از طرف ديگر فرآوري و توسعه صنايع معدني را مدنظر داريم تا بدين ترتيب از خام فروشي جلوگيري شود و ارزش افزوده داخل استان باشد.
رييس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان تاکيد کرد: در توسعه صنايع معادني کارهاي زيادي مي‌توان انجام داد، به عنوان مثال سنگ آهن را مي‌توان به کنستانتره تبديل و پس از ذوب تبديل به شمش کرده و ميلگرد توليد کرد، به طوري که بدين ترتيب مي‌توانيم در چند مرحله اشتغال پايدار و ارزش افزوده را داشته باشيم.
وي خاطرنشان کرد: استخراج از معدن سنگ لاشه بسيار ساده است و اين در حاليست که اکتشاف و استخراج آندالوزيت و سنگ آهن بسيار پيچيده بوده و نياز به مهارت، سرمايه و تجربه دارد.
سياري اعلام کرد: در چارچوب قانون معادن آمده است که بهترين و باصلاحيت ترين افراد از حيث فني و مالي بهره بردار معادن شوند، همچنين تجربه کار معدن داشته و مهندسي معدن و زمين شناس نيز داشته باشند.
وي يادآور شد: شرکت‌هاي بزرگ معدني در کشور زياد نيست و البته شناخته شده است.
به گفته سياري، بخشي از معادن مي‌توانند استيجاري باشند، اما بخشي حتما بايد با ملکيت خود فرد يا شرکت با ناوگان مجهز باشند، در غير اين صورت صلاحيت لازم را نخواهند داشت.
وي در ادامه درباره حمايت‌هايي که از اين افراد يا شرکت‌ها از سوي سازمان صنعت، معدن و تجارت خواهد شد، گفت: يکي از کارها فراهم آوردن بستر امن است، چراکه يکي از مشکلات بخش معدن آمار برداشت‌هاي غيرقانوني است که منجر به غيراقتصادي کردن برداشت مي‌شود، بنابراين بايد براي آماده کردن محيطي مناسب، کمک بگيريم. همچنين بحث ارائه تسهيلات و ايجاد زيرساخت‌ها از ديگر حمايت‌هاي سازمان در اين راستا به شمار مي‌آيد.
فعاليت معادن به رشد صنعت کمک مي‌کند
وي درباره اينکه آيا واگذاري معادن ارزآوري دارد، اظهار کرد: بسته به نوع ماده معدني و در صورت وجود بازار مصرف خارج از کشور و نيز انجام فرآوري در برخي از موارد امکان صادرات و ارزآوري خواهد داشت.
به گفته رييس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، فعاليت هر معدن استخراج مواد معدني بخشي از نياز صنايع مختلف را چه به صورت منطقه‌اي و چه به صورت کشوري تامين کرده و به رشد صنعت کمک مي‌کند.
وي درباره اينکه آيا معدن مي‌تواند جايگزين مناسبي براي محصولات با ارزش افزوده کمتر شود، اظهار کرد: ايجاد صنايع معدني و فرآوري به منظور جلوگيري از خام فروشي علاوه بر توسعه صنعتي استان، جذب سرمايه و ايجاد اشتغال منجر به ايجاد ارزش افزوده قابل توجهي مي‌شود و به طور کلي فرآوري مواد معدني ارزش افزوده قابل توجهي نسبت به ساير بخش‌هاي ايجاد مي‌کند.
معادن غير مجاز موسمي هستند
به گفته سياري، موارد برداشت‌هاي غيرمجاز از معادن استان عمده نيست، به طوري که معادن غيرمجاز، فصلي و موسمي هستند، اما بهره برداري از معدن ارزانفود دائمي بوده و از نظر مشکل منحصر به فرد است، چراکه در امتداد 4 کيلومتري برداشت غيرمجاز صورت مي‌گيرد.
وي ادامه داد: براي حل اين مشکلات برخوردهايي صورت گرفته است، اما جواب نداد، بنابراين صحبت کرده‌ايم تا تعاوني‌هاي معدني محلي در روستاها تشکيل شود تا از اين طريق واگذاري امتيازات معادن به صورت قانونمند صورت گيرد. همچنين با انجام امور فرهنگي در اجرا اين مطالب حل مي‌شود.
بر روي گنج زندگي مي‌کنيم، اما برنامه بهره‌برداري نداريم
نماينده مردم همدان و فامنين در مجلس شوراي اسلامي گفت: ما کشوري هستيم که بر روي گنج زندگي مي‌کنيم اما برنامه‌ريزي لازم براي بهره‌برداري از اين گنج‌ها را در اختيار نداريم.
دکتر "ابراهيم کارخانه‌اي"، افزود: در کشور 52 عنصر ارزشمند به صورت ذخاير معدني در کشور وجود دارد که 26 گونه معدني آنها در استان همدان وجود دارد.
وي اظهار کرد: متاسفانه معادن استان ما خود به طور کامل شناخته نشده است و آنهايي که مورد بهره برداري قرار مي‌گيرد نيز به صورت خام به استان‌هايي مانند اصفهان، زنجان و حتي خارج از کشور صادر مي‌شود.
کارخانه اي ادامه داد: بنابراين اگر برنامه ريزي اساسي در رابطه با مساله اکتشاف، استخراج و فرآوري معادن در استان صورت گيرد، نه تنها توليد ناخالص استان چندين برابر افزايش مي‌يابد بلکه اين مساله بر روي افزايش توليد ناخالص کشور نيز تاثيرگذار است.
وي خاطرنشان کرد: در حال حاضر سياست اصلي که وجود دارد، مساله قطع وابستگي کشور به درآمدهاي نفتي و صدور خام است.
نماينده مردم همدان در خانه ملت تصريح کرد: يکي از فرآيندهاي اساسي اين جايگزيني بهره برداري از معادن است که به جاي اينکه با تکنولوژي و هزينه‌هاي بسيار بالا دو سه هزار کيلومتر زيرزمين برويم و در اعماق دريا نفت استخراج کنيم، کافي است حدود حداکثر از صفر تا 100 متر در زيرزمين نفوذ يابيم و به ذخاير بسيار عظيم و گرانبهايي برخورد کنيم.
معادن مس استان شناسايي شود
وي ادامه داد: براساس بررسي‌هايي که از قبل از انقلاب صورت گرفته در استان معادن بسيار ارزشمند "مس" وجود دارد که آن موقع آلمان‌ها روي آن زياد کار کردند و حاصل تحقيقات را با خود بردند، اما اين ماده ارزشمند زيرخاک اين سرزمين وجود دارد.
وي افزود: علاوه بر فلزات، معدن گرانبهايي مانند ياقوت کبود در همدان وجود دارد، همچنين يکي از خالص‌ترين معادن سيليس با درجه خلوص بالاي کشور در همدان است که به صورت دانه بندي شده به استان‌هايي مانند اصفهان و زنجان صادر مي‌شود.
کارخانه اي اظهار کرد: در برنامه ريزي توسعه و پيشرفت استان اگر توجه به فرآوري سيليس در راس برنامه‌ها قرار گيرد، درآمد بالايي براي استان به وجود مي‌آورد.
وي با بيان اينکه معادن پردرآمد ديگري نيز در استان وجود دارد، به طوري که ما بر روي گنج هستيم، اما دسترسي به گنج‌ها را نداريم، افزود: مديريت‌هايي که در استان آمده و رفته‌اند بر روي استفاده از اين گنج‌ها فکر و کار نکرده‌اند و حتي يک برنامه ريزي بنيادي و اصولي صورت نگرفته است.
وي تاکيد کرد: بيشتر برنامه ريزي‌ها سليقه‌اي عمل شده است، به طوري که مدير بعدي پيگير برنامه مدير قبلي نيست.
به گفته کارخانه‌اي، استان‌هاي کشور براساس مديريت‌هايي که دارند، داراي برنامه‌ها و پيشرفت‌هاي متفاوتي هستند اما همدان برنامه مدون و تيپ توسعه و پيشرفت ندارد که خود را به شاخص برساند.