بزرگنمايي:

ایرانیان جهان -
پیشنهاد فرانسه برجام را نجات می دهد؟
k ١١
١٠
فرارو / متن پیش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بنابراین راهکار فرانسه دو طرف دارد؛ ایران و آمریکا. از این رو، موفقیت آن مرهون همکاری و همراهی دو طرف است. خصوصا که فرانسه به تنهایی نمی‌تواند انتظارات اقتصادی ایران را برآورده کند. هر دو پیشنهاد فرانسه (تزریق اعتبارات به اینستکس و صدور معافیت‌های نفتی از سوی آمریکا) نیازمند موافقت آمریکا و اعضای باقیمانده در برجام است.
رئیس جمهور فرانسه پس از دیدار و گفتگو با مقامات بلندپایه ایران، پیشنهادی برای حل و فصل اختلافات میان ایران و غرب مطرح کرده است. اما از آنجا که موفقیت این پیشنهاد به دیدگاه مساعد کاخ سفید بستگی دارد، برخی ناظران احتمال به نتیجه رسیدن تلاش‌های دیپلماتیک فرانسه را اندک می‌دانند.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در پایان تور اروپایی خود، به فرانسه رفت و با رهبران این کشور از جمله رئیس‌جمهور ایمانوئل ماکرون و ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه، درباره طیفی از مسائل هسته‌ای و غیرهسته‌ای گفتگو کرد.
ظریف گفتگو‌ها با ماکرون درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را «خوب و سازنده» توصیف کرد و گفت: «بحثی که با رئیس جمهور فرانسه داشتیم در ادامه تماس‌های تلفنی روسای جمهور دو کشور در چند هفته گذشته است. فرانسه پیشنهاد‌هایی را ارائه کرده بود و پیشنهاد‌هایی را ما ارائه کردیم درباره نحوه اجرای برجام و گام‌هایی که نیاز است طرفین بردارند.»
پیشنهادات فرانسه
ظریف یک روز قبل از عزیمت به پاریس، طی سخنرانی در «انستیتوی نروژی امور بین الملل» اعلام کرد هم از جانب ایران و هم از جانب فرانسه، پیشنهاداتی مطرح شده است و او در فرانسه این پیشنهادات را بررسی خواهد کرد. اما ظریف و ماکرون هر دو، جزئیاتی از این پیشنهادات ارائه نکردند. با این حال، رسانه‌های منطقه‌ای و بین المللی جزئیات بیشتری از پیشنهادات ماکرون را افشا کردند. براساس گزارش‌های غیررسمی رسانه‌ای، رئیس‌جمهور فرانسه روز چهارشنبه پیشنهادی مطرح کرده است که بر مبنای آن و در ازای پایبندی کامل ایران به برجام، یا از تحریم‌ها علیه این کشور کاسته می‌شود یا اینکه سازوکاری برای جبران خسارت ایران طراحی می‌شود.
فرانسه در چند ماه گذشته به منظور تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا، راهکاری دو مرحله‌ای به این دو کشور پیشنهاد کرده است. همانطور که قبلا فرارو گزارش کرده بود، بر اساس این راهکار، فرانسوی‌ها ابتدا ایران را متقاعد می‌کنند که روند کاهش تعهدات هسته‌ای را متوقف کند یا به اصطلاح وضعیت فعلی را «فریز» کند و سپس در مرحله دوم، به کمک فرانسوی‌ها، شرایط از سرگیری گفتگو‌ها میان «همه طرف‌های» برجام، از جمله آمریکا، فراهم می‌شود.
اما آیا ماکرون با این پیشنهادات می‌تواند میان ایران و آمریکا تنش‌زدایی کند و زمینه آغاز گفتگو‌ها میان تهران و واشنگتن را فراهم کند؟
برای پاسخ دادن به این پرسش ابتدا باید بسته پیشنهادی فرانسه و همچنین مواضع طرفین ماجرا یعنی ایران و آمریکا را بررسی کرد. پیشنهادات فرانسه، حول محور تامین منافع اقتصادی ایران می‌چرخد. در تماس تلفنی اخیر رئیس‌جمهور حسن روحانی و ایمانوئل ماکرون، طرف فرانسوی پیشنهاد داده است که اعضای باقیمانده در برجام 15 میلیارد دلار به سازوکار «ابزار حمایت از مبادلات تجاری» (اینستکس) تزریق کنند. شبکه خبری المیادین، که برای نخستین بار این پیشنهاد را رسانه‌ای کرد، به نقل از منابع خود مدعی شد که پنج میلیارد دلار از فرانسه و 10 میلیارد دلار از سایر اعضای برجام تامین خواهد شد.
ماموریت حساس ماکرون
ماکرون امیدوار است که بتواند با مجاب کردن آمریکا به صدور معافیت‌های فروش نفت ایران، زمینه گفتگوها میان تهران و واشنگتن را فراهم کند.
اما راه اندازی خط اعتباری فقط یکی از پیشنهادات فرانسه است. افزون بر این اعتبارات، فرانسه تلاش می‌کند آمریکا را به صدور برخی معافیت‌های فروش نفت ایران مجاب کند. ظاهرا فرانسه به ایران و آمریکا پیشنهاد کرده است که هر دو ابتدا وضعیت فعلی را «فریز» و از انجام اقدامات تنش‌زا خودداری کنند و در مرحله دوم برای از سرگیری مذاکرات امتیازاتی بدهند. بر اساس راهکار فرانسه، از یک طرف، ایران برجام را به طور کامل اجرا می‌کند و از طرف دیگر، آمریکا در زمینه فروش نفت ایران تساهل می‌کند. همزمان با سفر ظریف به پاریس، وبگاه خبری-تحلیلی المانیتور، به نقل از دیپلمات‌ها ادعا کرد فرانسه به دنبال مجاب کردن کاخ سفید به صدور معافیت‌های تحریمی برای برخی از خریداران نفت ایران برای مدت زمان محدود در ازای برگزاری مذاکرات است.
ماکرون موفق می‌شود؟
بنابراین راهکار فرانسه دو طرف دارد؛ ایران و آمریکا. از این رو، موفقیت آن مرهون همکاری و همراهی دو طرف است. خصوصا که فرانسه به تنهایی نمی‌تواند انتظارات اقتصادی ایران را برآورده کند. هر دو پیشنهاد فرانسه (تزریق اعتبارات به اینستکس و صدور معافیت‌های نفتی از سوی آمریکا) نیازمند موافقت آمریکا و اعضای باقیمانده در برجام است.
از جانب ایران، روحانی در گفتگوی تلفنی اخیرش با همتای فرانسوی خود گفته بود «ایران همواره از هرگونه ابتکار در جهت دستیابی به راه حل‌های عادلانه و گفتگو‌های سازنده استقبال می‌کند.» مضاف بر این، ظریف نیز گفته است ایران برای بررسی پیشنهادات فرانسه آماده است. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، پس از دیدار با رئیس‌جمهور فرانسه، به خبرگزاری فرانسه گفت: «رئیس‌جمهور ماکرون هفته گذشته پیشنهاداتی به روحانی داده است و ما معتقدیم این (پیشنهادات) در مسیر درستی هستند. هر چند که هنوز به طور قطعی به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم.» این به زبان دیپلماتیک یعنی ایران ممکن است این پیشنهادات فرانسه را قبول کند یا اینکه حداقل در برهه کنونی مخالفتی با آن‌ها ندارد.
اما ایران فقط یک طرف ماجراست. طرف دوم آمریکا است که باید برای ایران معافیت‌های نفتی صادر کند و زمینه موفقیت راهکار فرانسه را فراهم کند و به تبع آن گفتگو‌ها آغاز شوند؛ لذا فعلا توپ در زمین آمریکاست. در همین رابطه، منابع دیپلماتیک اروپایی به روزنامه الشرق الاوسط گفته‌اند که «سرنوشت» وساطت فرانسه دست رئیس‌جمهور آمریکاست و امکان موفقیت این وساطت به پیشنهاداتی بستگی دارد که ماکرون به ترامپ خواهد داد.
در حال حاضر، نشانه‌ای از احتمال انعطاف آمریکا در برابر ایران آشکار دیده نمی‌شود. آمریکایی‌ها معتقدند که استراتژی فشار حداکثری اقتصادی علیه ایران کارآمد است و در نهایت، ایران را به پذیرش درخواست‌های کاخ سفید وادار خواهد کرد.
همین دیروز، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، بر لزوم استمرار فشار اقتصادی بر ایران تاکید کرد و گفت: «کاری که می‌خواهیم انجام بدهیم این است که به توافقی دائمی درست پیدا کنیم که مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود و این کار را از طریق انزوای دیپلماتیک و فشار اقتصادی انجام خواهیم داد؛ پیش از این کارآمد بوده و دوباره هم خواهد بود.»
از این رو، برخی ناظران، احتمال عقب‌نشینی آمریکا از برخی تحریم‌ها را بعید می‌دانند مگر اینکه کاخ سفید امتیازاتی از ایران بگیرد. در همین رابطه، دکتر علی بیگدلی، کارشناس مسائل اروپا به فرارو گفت: «(دونالد) ترامپ با حجم فراوان تحریم‌ها و حجم فراوان تسلیحاتی که وارد خلیج فارس کرده است بعید به نظر می‌رسد از این موضع سخت عقب‌نشینی کند مگر در صورتی که بتواند امتیازی بگیرد.»
به گزارش خبرگزاری فرانسه، دیپلمات‌های فرانسوی پیشنهاد کرده‌اند که آمریکا برای فروش نفت ایران به چین و هند معافیت‌های صادر کند یا اینکه خط اعتباری جدیدی برای ایران گشوده شود. اما با توجه تاریخ سیاست خارجی آمریکا و نیز مناقشات انتخاباتی این کشور، چنین پیشنهادی ممکن است به جایی نرسد. تبلیغات انتخاباتی در آمریکا شروع شده و ستاد تبلیغاتی ترامپ بار دیگر فعالیت خود را آغاز کرده است. اگر طبق پیشنهاد فرانسه، ترامپ برای تسهیل مذاکرات با ایران، برخی تحریم‌های نفتی را بردارد، به احتمال زیاد، هم از جانب رقبای سیاسی و هم از جانب محافل تندروی نزدیک به کاخ سفید به شدت مورد انتقاد قرار خواهد گرفت. از این گذشته، دولت ترامپ بار‌ها تاکید کرده است که تحریم‌ها را پس از امضای توافق با ایران رفع خواهد کرد. تجربه مذاکرات آمریکا با کره شمالی نیز نشان می‌دهد که رفع یا تخفیف تحریم‌ها قبل از مذاکرات و حتی در جریان مذاکرات هم امکان‌پذیر نیست.
اما آیا این به معنای شکست طرح ماکرون است؟ خیر. در دیپلماسی معمولا راهی برای تنش‌زدایی وجود دارد. نفس استمرار تلاش‌های فرانسه در چند ماه اخیر نشان می‌دهد که پاریس هنوز امیدوار است راهکارش موفق شود.
در روز‌های آینده، ماکرون حداقل دو فرصت بسیار خوب برای متقاعد کردن آمریکا به انطعاف در برابر ایران دارد. اواخر هفته جاری میلادی، رهبران گروه هفت، از جمله دونالد ترامپ، در شهر بیاریتس فرانسه نشست دارند. ماکرون روز چهارشنبه قبل از دیدار با ظریف گفت: «در ساعت‌های آتی باید ببینیم پاسخ ایرانی‌ها چه خواهد بود. ضمن آنکه باید ببینیم آمریکایی‌ها چقدر برای پیش رفتن آمادگی دارند.» او اکنون پاسخ ایران را شنید و در بیاریتس احتمالا به طور مستقیم پاسخ آمریکا را از زبان ترامپ خواهد شنید. انتظار می‌رود که ماکرون در بیاریتس با همتای آمریکایی خود درباره تنش‌ها با ایران گفتگو کند. اما حتی اگر این گفتگو‌ها به جایی نرسد، باز هم در هفته‌های آینده فرصت دیگری برای نزدیک‌سازی دیدگاه‌‎های ایران و آمریکا وجود خواهد داشت. در سپتامبر آینده، نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، برگزار می‌شود و به احتمال زیاد روحانی در این نشست شرکت خواهد کرد. ظریف نیز اخیرا به طور تلویحی گفته است که ممکن است در این نشست‌ها اقداماتی برای تنش‌زدایی انجام شود.
ماکرون تلاش دیپلماتیک حساسی را آغاز کرده است، او می‌خواهد بدون اینکه فرانسه ریسک مقابله با تحریم‌های آمریکا را به جان بخرد، زمینه مشترکی برای تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن پیدا کند. باید منتظر ماند و دید که آیا ماکرون می‌تواند تنش‌های میان ایران و آمریکا را کم کند یا اینکه او هم مانند سایر واسطه‌ها شکست خواهد خورد.