بزرگنمايي:

يکي از موضوعاتي که اين روزها مورد توجه دانشگاهها و مراکز علمي قرار گرفته است، علم رباتيک و مکانيزه کردن کارها توسط ربات  است. ربات‌ها معمولاً در مواردي استفاده مي‌شوند که بتوانند کاري را بهتر از يک انسان انجام دهند يا در محيط پر خطر فعاليت کنند. در واقع مي توان چنين برداشت کرد که ايجاد رشته مهندسي رباتيک مي‌تواند نيازهاي صنعتي و اجتماعي را به صورت همزمان بر طرف سازد.

اين علم در ايران نيز مورد توجه قرار گرفته به طوريکه رشته رباتيک در دانشگاههاي کشور بر پايه دروس علمي و تحقيقات عملي پايه ريزي شده تا ربات هايي براي تسهيل زندگي مردم ساخته شوند. توسعه و تحقيق در مورد کاربردهاي جديد نيازمند توجه ويژه به اين رشته و تربيت مهندسان خلاق و متخصص است. از طرفي در چند سال گذشته فعاليت‌هاي چشمگيري در زمينه رباتيک در بين دانش آموزان و دانشجويان صورت پذيرفته که باعث بوجود آمدن طيف وسيعي از علاقه‌مندان به اين رشته شده است.

اهميت به مسابقات ربات ها در دنيا

ربوکاپ يا جام جهاني ربات‌ها، يک پروژه بين‌المللي براي ارتقاء هوش مصنوعي و رباتيک است که فدراسيون جهاني ربوکاپ با طرح مسئله‌اي استاندارد دامنه گسترده اي از فناوري‌هاي موجود را به مشارکت و آزمون فرا مي‌خواند تا به موضوع پرورش تحقيقات هوش مصنوعي و ربات‌هاي هوشمند پرداخته شود. همچنين ربوکاپ چارچوبي را براي تحقيق در جنبه‌هاي نرم‌افزاري خود فراهم کرده است.

ايده برگزاري ربوکاپ براي اولين بار از 25 سال پيش در کشور کانادا مطرح شد و رقابتهاي ربوکاپ در سال 1996 بصورت رسمي آغاز بکار کرد.

زمانيکه که اهميت به تکنولوژي رباتيک و هوش مصنوعي در دنيا مورد توجه قرار گرفت، ايران نيز اين توانايي را در خود ديد که مي تواند در اين زمينه پيشرفت کند. بر همين اساس از سال 1385 گروهي از اساتيد و دانشجويان ايراني اقدام به راه اندازي کميته ملي ربوکاپ و برگزاري مسابقات ربوکاپ آزاد ايران کردند. از آن پس هر ساله اين مسابقات به ميزباني کشور ما، برگزار  شد و در آن افزايش تيم ها نشان از پيشرفت سطح دانش در ايران بود.

خوشبختانه پيشرفت در اين حوزه بسيار بالا بوده به طوري که تيمهاي ايراني همه ساله توانسته اند با تيمهاي صاحب نام دنيا از دانشگاه ها و موسسات تحقيقاتي مطرح رقابتهاي نزديکي داشته باشند و هر سال مقام هاي متعدد در خور شان کشورمان کسب کنند.

ايران در توليد دانش رباتيک جزء برترين هاست

دکتر سروش صادق نژاد، عضو هيات رئيسه فدراسيون جهاني ربوکاپ در ليگ رباتهاي انسان نما در خصوص جايگاه ايران در مقايسه با کشورهاي فعال حوزه رباتيک اظهار داشت: همواره ايران در حوزه توليد دانش رباتيک جزء برترين کشورهاي حال حاضر دنيا بوده به طوري که محققان ايراني جزء به روزترين دانشمندان اين حوزه  به شمار مي روند.

وي افزود: کشورهاي مطرحي از آلمان، آمريکا، ژاپن، چين، کانادا، فرانسه، ايتاليا، هلند و مکزيک در اين حوزه بسيار فعال هستند. مخصوصا پس از برگزاري مسابقات جهاني ربوکاپ در اين کشورها و نگاه تازه مسئولان آن کشورها در اين حوزه، سرمايه گذاري عظيمي در اين ارتباط براي آنها صورت پذيرفته است.

برطرف کردن نياز مردم با ربات ها

روباتهايي بيشتر به درد زندگي مردم مي خورند که بتوانند دردي را از آنها دوا کنند اين مشکل مي تواند در بخش صنعت باشد و يا در سلامت. رئيس کميته ملي روبوکاپ در اين زمينه بيشتر به مهر توضيح مي دهد.

دکتر مرتضي موسي خاني گفت: اکنون برخي ربات هايي که ساخته دست محققان کشور هستند نياز را در برخي صنايع برطرف مي کنند.

معاون پژوهشي دانشگاه آزاد اسلامي با بيان اينکه در حال حاضر شرکت هاي دانش بنياني هستند که در زمينه ربات هاي صنعتي فعاليت مي کنند، اظهار داشت: ربات هايي که براي جابجايي و شوت کردن کالا در برخي صنايع به کار گرفته مي شوند توسط شرکت هاي دانش بنيان  دانشگاه آزاد اسلامي ساخته شده است. اين ربات ها جايگزيني براي انسان ها هستند و مي توانند در برخي صنايع که سلامت انسان را به خطر مي اندازد نيز به کار گرفته شوند.

موسي خاني با اشاره به وضعيت رباتيک در کشور عنوان کرد: البته که ما دير شروع کرده ايم ولي به خوبي در حال پيشرفت هستيم؛ توجه و حمايت در اين مسير نياز است.

وي در خصوص وضعيت ساخت ربات در کشور خاطر نشان کرد: ساخت ربات هاي صنعتي کمتر در کشور ما ديده شده است لذا در رديف کشورهاي متوسط هستيم ولي در زمينه مسابقات در سطح کشورهاي پيشرو همچون ژاپن هستيم. هچنين از حيث علمي از کشورهاي پيشرو جلوتر هستيم  و حتي ربات هايي در زمينه نمونه هاي اوليه که هنوز تجاري سازي نشده اند داريم. اگر بتوانيم به خوبي در اين زمينه پيشرفت کنيم مضاف بر توليد مي توانيم در راستاي صادرات به ساير کشورها گام برداريم.

ورود ربات ها به بخش صنعت در گرو حمايت

استفاده از ربات‌ها در بخش‌هاي صنعتي نياز به حمايت و پيگيري جدي مسئولان کشور در حوزه رباتيک دارد تا بتوانيم از اين طريق حمايت‌هاي بيشتر بخش صنعت به اين حوزه را دريافت کنيم. توجه بيشتر وزارتخانه‌هايي همچون صنعت، معدن و تجارت به حوزه رباتيک براي کاربردي کردن آنها در بخش صنعتي موجب توسعه سخت افزاري و نرم افزاري در زمينه ربات ها خواهد شد.

در اصل ايجاد شرکت‌هاي دانش بنيان يکي از موثرترين راهکارها در زمينه ايجاد اقتصاد مقاومتي، توليد و صادرات نرم افزار، اشتغال نيروهاي تحصيلکرده و جلوگيري از فرار مغزها است که با اعمال سياست‌هاي مناسب مي‌توان در زمينه جلوگيري از خروج مغزها و اشتغالزايي براي نيروهاي تحصيلکرده گام‌هاي موثري برداشت.

موضوع ايجاد شرکت هاي دانش بنيان در اين زمينه هم مورد تاکيد بسياري از مسئولان، اساتيد و دانشجويان فعال در زمينه ساخت ربات هاست به طوريکه رئيس کميته ملي ربوکاپ با تاکيد بر اينکه ايران ظرفيت خوبي در حوزه توليد نرم افزارها که مربوط به هوش ربات مي شود، دارد معتقد است که خيلي از فارغ التحصيلان ايراني در قالب پروژه هاي دکترا با شرکت هاي خارجي براي توليد نرم افزار همکاري مي کنند، اين يک سوداوري براي آنها دارد.

مرتضي موسي خاني ادامه داد: اين افراد نخبه اي که ايراني هستند مي توانند در ايران به فعاليت بپردازند و سودآوري براي خودشان و کشورشان به همراه بياورند.

ظرفيت جمهوري اسلامي ايران در زمينه هوش مصنوعي بالاست؛ وقتي محققان ايراني در بهترين دانشگاههاي خارجي جذب مي شوند بدان معناست که پتانسيل بالايي در کشور وجود دارد ولي بايد جهت دهي شوند.وي با بيان اينکه ظرفيت جمهوري اسلامي ايران در زمينه هوش مصنوعي بالاست، گفت: وقتي محققان ايراني در بهترين دانشگاههاي خارجي جذب مي شوند بدان معناست که پتانسيل بالايي در کشور وجود دارد ولي بايد جهت دهي شوند.

معاون پژوهشي دانشگاه آزاد افزود: نتوانسته ايم به خوبي از رشته مهندسي رباتيک ثروت خلق کنيم. قابليت ها زياد است؛  بايد اساتيد دانشگاهها تيم هاي ربوکاپي تشکيل داده و دانشجويان مستعد در اين زمينه را به کار بگيرند.

ساخت روبات اشتغال زايي مي کند

هميشه تکنولوژي جديد مي تواند اشتغال زا باشد. براي طراحي و ساخت يک ربات نياز به حدود 20 متخصص و کارشناس است. اگر به طور متوسط هر شرکت اين تعداد از فارغ التحصيلان را به کار بگيرد علاوه بر اشتغال در ساخت ربات ها به پيشرفت هاي زيادي در زمينه کاربردي کردن اين تکنولوژي نائل مي شويم.

عضو هيات رئيسه فدراسيون جهاني ربوکاپ در ليگ رباتهاي انسان نما معتقد است که حوزه رباتيک بي تاثير در اشتغال جوانان نيست.

صادق نژاد، عضو هيات رئيسه فدراسيون جهاني ربوکاپ در ليگ رباتهاي انسان نما اظهار داشت: حوزه رباتيک و هوش مصنوعي با توجه به انقلاب هاي صنعتي که در دنيا اتفاق افتاده و وارد شدن اتوماسيون صنعتي در دنيا و عملا مکانيزه شدن بسياري از فعاليت ها، از حوزه هاي مهم دانش بنياني بوده که در 10 سال آينده دنيا تحت تاثير آن خواهد بود.

وي افزود: ايران با داشتن سرمايه نيروي انساني تحصيل کرده، اتکا به فضاي موجود در کشور و نگاه ويژه و مثبت دولت و نظام به بحث اقتصاددانش بنيان و بنگاه هاي زود بازده در بخش هاي IT و ICT ، با سرمايه گذاري و گام برداشتن همگام با دنيا مي تواند کشور را در اين حوزه بي نياز کند و حتي با توجه به کشورهاي منطقه با يک برنامه ريزي مناسب زمينه صادرات توسعه اين دانش در منطقه را نيز فراهم کند.

وي ادامه داد: براي اين امر بايد دانشگاه هاي مطرح کشور با داشتن نيروي متخصص، دولت به عنوان حامي و سياستگذار کلان موضوع و مجلس به عنوان قانون گذار طرح جامعي در اين حوزه ايجاد و به تصويب برسانند تا در اين بخش بتوان ورود پيدا کرد و با درنظر گرفتن توان بالقوه کشور از ظرفيت هاي موجود با فراهم آوردن زيرساخت ها زمينه ايجاد چرخه توليد را فراهم کرد. از طرف ديگر نيز بايد با تمرکز درست و اصولي در حوزه مدارس به آموزش صحيح و اصولي اين بخش پرداخت تا بتوان زمينه بسط و گسترش اين فعاليت ها را در آينده فراهم کرد.

به گفته صادق نژاد؛ با اميد به ايجاد فرايندي به اين شکل مي توان انتظار داشت که نيروي تحصيل کرده دانشگاهي بتوانند بزودي و در يک برنامه جامع دو ساله وارد بازار کار در حوزه هاي تخصصي خود شوند. دانش رباتيک و هوش مصنوعي در ايران با توجه به مجموع فعاليت هاي شکل گرفته در ده سال گذشته زمينه ايجاد کسب و کارهاي دانش بنيان نوپا را داشته و دارد و مي توان اميد اين را داشت که با سياست گذاري و سرمايه گذاري مناسب و به موقع بيش از پيش بتوانيم به داشتن ايراني آباد و صنعتي اميد داشته باشيم.

موانع روبات سازي در ايران 

مضاف بر اينها شرکت هايي هستند که از فارغ التحصيلان دانشگاهي از رشته هاي مختلف در کنار هم به طراحي و ساخت ربات ها مي پردازند تا بلکه سطح پيشرفت در اين بخش از تکنولوژي ارتقا بيابد.

با وجود اهميت ها و ايجاد اشتغال در تکنولوژي همواره سر راه تکنولوژي هاي جديد دست اندازهايي وجود دارد که مانع از طي شدن روند طبيعي آن در کشور مي شود.

محققان اين حوزه معتقدند که بيشترين مشکلات در قسمت سخت افزار رباتيک است که عامل اصلي آن، عدم وجود تجهيزات مناسب و قيمت بالاي آنها به خاطر تحريم بودن و هزينه هاي واردات است.امير موگويي، عضو تيم طراحي ربات و مدير اجرايي طراحي و ساخت ربات خوش آمدگو و سرويس رسان گفت: اکنون ما در کشور براي طراحي نرم افزار ربات ها مشکل خاصي نداريم؛ زيرا همه نرم افزارها طوري استفاده مي شوند که مي توان آن را در تمام دنيا به اشتراک گذاشت؛ اما مشکلات در قسمت هاي ديگر ساخت ربات به وفور ديده مي شود.

به گفته موگويي، خيلي از قطعات الکترونيکي اجازه ورود به کشور را ندارند و خيلي از کشورها هم تجهيزات فني را به ايران نمي فروشند که اين موضوع مانع از ادامه فعاليت يک تيم براي طراحي يک ربات خواهد شد.

اما در اين ميان موسي خاني، رئيس کميته ملي ربوکاپ ايران هم از عدم توجه به ربات ها گله مند است. وي تاکيد دارد که همواره ربات ها مي توانند در بسياري از حوادث همچون آتش سوزي ها، زلزله ها و بلاياي طبيعي، و ... به کار گرفته شوند.

وي در حاليکه که ربات هاي امداد گر و آتش نشان توسط محققان ايراني ساخته شده است مي گويد: اگر اين ربات هاي ساخته شده به مرحله تجاري سازي مي رسيدند در حوادثي همچون حادثه پلاسکو به راحتي قابل کاربرد بودند. اين ربات ها بايد حمايت شوند تا نمونه هايي از آنها داشته باشيم و در زمان مناسب از آنها بهره ببريم.

موسي خاني با تاکيد بر اينکه ربات هاي امدادگر تاکنون قرارداد تجاري نداشته اند، افزود: ولي اميدواريم که ربات هاي امداد گر و آتش نشاني که دستور ساخت آنها با دستور رياست عالي دانشگاه به کنسرسيوم رباتيک ابلاغ شده است در چنين حوادثي مورد استفاده قرار بگيرند.

راهکارهايي براي رفع مشکلات حوزه رباتيک

محققان و فعالان در شرکت هاي دانش بنيان براي حل مشکلات روند طراحي و ساخت ربات ها پيشنهاد مي دهند که تعامل بيشتر با دنيا و ورود يکسري تجهيزات و قطعات بايد در کشور اتفاق بيافتد.

از سوي ديگر صادق نژاد عضو هيات رئيسه فدراسيون جهاني ربوکاپ در ليگ رباتهاي انسان نما معتقد است نقش معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، سازمان برنامه و بودجه، وزارت ورزش و جوانانٰ، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و همچنين وزارت آموزش و پرورش بسيار مهم است تا بتواند اين رشته در اشتغال فارغ التحصيلان تاثير گذار باشد؛ اين امر بايد در اولويت قرار بگيرد که با توجه به پتانسيل موجود و وضع موجود قاعدتا شتاب شکل گيري اين بخش بالا است.

وي مي گويد بسترها فراهم است ولي بايد متولي بزرگي نقش سياست گذار و تصويب کننده نقشه راه را داشته باشد.

راه رسيدن روباتها به صنعت هموار شود

همه مي دانيم که ايران در سطوح دانشگاهي و مسابقات روبوکاپ جايگاه قابل توجهي را به خود اختصاص داده است و از آنجا که اين رشته از تکنولوژي مي تواند نقش موثري در پيشرفتهاي صنعتي داشته باشد اکنون ديگر وقت آن است که دستگاهها ذيربط با فراهم کردن زمينه سرمايه گذاري و حمايت براي ورود روباتهاي ساخته شده ايراني به صنعت و ساخت نمونه هاي جديد تلاش و برنامه ريزي کنند.

به عقيده افراد صاحب نام در زمينه ربوکاپ و فعالان شرکت هاي دانش بنيان وجود يک برنامه 10 ساله، سرمايه گذاري و صرف زمان بيشتر، شرکت در مسابقات بين المللي ربوکاپي، بي تاثير در پيشرفت کشور در حوزه رباتيک نيست. نظر جمعي فعالان اين عرصه گوياست که دست کم گرفتن حوزه رباتيک مي تواند زنگ خطر بزرگي براي کشور باشد که مي تواند ساير حوزه ها را نيز تهديد کند.