بزرگنمايي:
طرح سزامي (مرکز تابش سينکروترون براي تحقيقات و علوم کاربردي
در خاورميانه) مربوط به بهره‌برداري از يک دستگاه سيکلوترون در منطقه است.
سينکروترون، نوعي شتابدهنده دايره‌اي يا حلقوي است که با کمک ميدان‌هاي
الکتريکي و مغناطيسي، تابش الکترومغناطيسي توليد مي‌کند.
هنگامي که ذرات باردار و يونيزه شده اعم از الکترون و
پوزيترون در يک شتابدهنده حلقوي با سرعت نور در يک محيط الکترومغناطيسي
(شامل ميدان‌هاي الکتريکي و مغناطيسي) قرار گيرند، در جهت حرکت‌شان، نوري
ساطع مي‌کنند که همان تابش سينکروترون يا نور سيکلوترون ناميده مي‌شود.
تابش سينکروترون يک امکان توانمند براي مطالعه ساختمان
مولکولي و تغييرات شکل و ترکيبات سلولي در هنگام واکنش‌هاي شيميايي است که
در زمينه‌هاي مختلف در تحقيقات علوم بنيادي، فناوري نانو، زيست‌فناوري،
باستان‌شناسي، علم ساختارشناسي، مهندسي مواد، محيط زيست، تهيه داروهاي نوين
و پزشکي است.
ايران، اردن، رژيم اشغالگر قدس، ترکيه، فلسطين و پاکستان در
زير چتر يونسکو از اعضاي مؤسس سزامي هستند و در حال حاضر ايران، اردن، رژيم
اشغالگر قدس، بحرين، ترکيه، فلسطين، مصر، پاکستان و قبرس از اعضاي رسمي آن
بشمار مي‌روند. علاوه بر آن کشورهاي فرانسه، يونان، ايتاليا، کويت، آلمان،
ژاپن، سوئد، روسيه، پرتقال، انگلستان و آمريکا عضو ناظر اين پروژه
بين‌المللي معرفي شده‌اند.
ايران از اعضاي مؤسس اين پروژه در سال 1999 بود و در سال 2007 با تصويب دولت و مجلس رسما به عضويت اين طرح علمي درآمد.
امروز سهشنبه، 26 ارديبهشت مرحله اول «شتابدهنده سزامي» در قلب خاورميانه در شمال غربي امّان پايتخت اردن راه‌اندازي خواهد شد.
کشور ايران در کنار ارمنستان و اردن در سال 1999 بعنوان نامزد مکان نصب
اين پروژه سينکروترون خاورميانه مطرح شد، ولي در نهايت کشور اردن موفق به
دريافت اين امتياز شد. اين در حالي بود که دو سال بعد، ارمنستان شروع به
ساخت سينکروترون ملي خود کرد. ايران نيز بعد از 10 سال مطالعات اوليه
ساخت سينکروترون ملي را آغاز کرد.
محل استقرار سزامي در اردن
مشارکت ايران در ادامه همکاري در پروژه سزامي
دکتر وحيد احمدي، معاون پژوهش و فناوري وزير علوم، تحقيقات و فناوري با تاکيد بر ادامه همکاري ايران با پروژه سزامي، گفت: براي اين منظور تاکنون بخشي از بدهي ايران به پروژه سزامي پرداخت شده است.
وي ادامه داد: براي همکاري با اين پروژه، اعتباراتي در جدول شماره 14 لايحه بودجه 95 ديده شده است.
احمدي همچنين از انعقاد قرارداد جديدي خبر داد و خاطرنشان
کرد: با کشور ايتاليا در زمينه تبادل استاد و دانشجو و همچنين اجراي پروژه
باريکه نور قراردادي منعقد شده است.
حضور نماينده ايران در افتتاح مرحله اول سزامي
پروژه سزامي پروژه منطقه‌اي
است که در سال 1378 توسط سازمان علمي آموزشي و فرهنگي ملل متحد (يونسکو)
پايه‌گذاري شد. اين مرکز در سال 1382 به يک مرکز مستقل تبديل شد. ايده اين
مرکز توسط يک دانشمند آلماني بنام "آدولف ووس" و يک دانشمند آمريکايي با
نام "هرمان وينيک" ارائه شد.
در صورت پيشرفت پروژه در آينده اين مرکز مي‌تواند به عنوان
اولين مرکز توليدکننده نور سينکروترون براي تحقيقات و آزمايش‌ها در
خاورميانه به مرکز پايه علوم و صنعت شتابدهنده تبديل شود. تابش سينکروترون
يک امکان توانمند براي مطالعه ساختمان مولکولي و تغييرات شکل و ترکيبات
سلولي در هنگام واکنش‌هاي شيميايي است. با استفاده از آزمايشگاه‌هاي
سزامي پژوهش در زمينه‌هاي مختلف در تحقيقات علوم بنيادي، فناوري نانو،
زيست فناوري، باستان‌شناسي، علم ساختارشناسي، مهندسي مواد، محيط زيست،
تهيه داروهاي نوين و پزشکي امکان‌پذير مي‌شود.
محل استقرار ماشين سينکروترون و مرکز در شهر الان در شمال
غربي امّان پايتخت اردن قرار دارد. اين ماشين شامل يک رينگ حلقوي 2٫5 گيگا
الکترون ولتي و محيط حلقه 133٫2 متر است. حداکثر جريان قابل ذخيره در اين
ماشين 400 ميلي‌آمپر است.
در سال‌هاي گذشته به دليل عدم اختصاص حق عضويت ايران در سزامي
از سوي دولت که ناشي از عدم عضويت رسمي ايران در اين پروژه بود، با مصوبه
مجلس برطرف و حق عضويت ايران پرداخت شد؛ ولي از آن مقطع به دليل تحريم‌ها
در انتقال وجه به حساب سزامي کشور با مشکلاتي مواجه بود که باعث شد امکان
پرداخت حق عضويت و همچنين انجام تعهد مالي براي کمک داوطلبانه به سزامي که
از سوي دولت در بودجه اختصاص داده مي‌شود، فراهم نشود.
در سال‌هاي اخير با تلاش‌هاي صورت گرفته بخشي از بدهي‌هاي
ايران به اين پروژه پرداخت شد و اين اقدام زمينه‌اي را فراهم کرد تا در
مراسم راه‌اندازي فاز اول اين پروژه دو نماينده از ايران در آن حضور داشته
باشند.
بازديد سفير ايران از پروژه بزرگ خاورميانه
مجتبي فردوسي پور، سفير ايران در اردن سال گذشته از روند کامل
اجراي طرح و سايت چشمه نور سزامي که به عنوان اولين دستاورد در حوزه غرب
آسيا محسوب مي‌شود، بازديد کرد و با شيوه عملکرد شتابدهنده سينکروترون و
کاربرد آن در علوم مختلف از جمله پزشکي، زمين‌شناسي، معادن و محيط زيست، به
عنوان اولويتهاي اوليه تحقيقاتي در منطقه آشنا شد.
بازديد سفير ايران در اردن از پروژه «سزامي»
به گفته رجبعلي‌نژاد، رايزن نمايندگي که در اين بازديد حضور
داشت، پروژه سزامي با روند اجرايي فعلي و پيشرفت 85 درصدي نصب سيستم‌هاي
شتابدهنده، پس از طي مراحل تاييد نهايي راه‌اندازي خواهد شد و در خدمت رشد و
تعالي فناوري‌هاي برتر اعضا قرار خواهد گرفت.