بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گفت‌وگو پیرامون راهبرد ایران در قبال بازدارندگی اتمی

محمد بیات، کارشناس مسائل خاورمیانه| برنامه «خط» به همت محمدحسین امانی و با همکاری خانه اندیشه‌ورزان در ششمین قسمت از برنامه‌های گفت‌وگو محور خود به مساله بازدارندگی اتمی در ایران پرداخته است. در این مناظره علی‌اکبر دارینی به عنوان کارشناس مسائل منطقه در شبکه الجزیره (موافق) و دکتر ساسان کریمی مدرس روابط بین‌الملل در دانشگاه تهران (مخالف) به گفت‌وگو درباره راهبرد جمهوری اسلامی ایران در قبال بازدارندگی اتمی پرداختند.
افزایش قدرت بازدارندگی ایران در خارج از مرزهای ملی
علی دارینی: در حوزه سیاست خارجی سیاست‌های امنیتی-دفاعی جمهوری اسلامی ایران بر پایه بازدارندگی و دفاع رو به جلو هست. دفاع رو به جلو را هم می‌توانیم بازدارندگی نامتقارن تعریف کنیم. از آنجایی که رقبا و دشمنان ایران از قدرت نظامی بالایی برخوردار هستند و توازن قوا وجود ندارد، ایران در این 40 سال به دنبال افزایش قدرت بازدارندگی‌اش رفته است. اما هم‌زمان با افزایش قدرت بازدارندگی متعارف که بیشتر بر پایه‌ توان موشکی، پهپادی و همچنین گسترش قدرت دریایی بوده، ایران در زمینه هسته‌ای پیشرفت‌های شگرفی در این سال‌ها به دست آورده است، اما دکترین جمهوری اسلامی در زمینه هسته‌ای ساخت سلاح اتمی نبوده و تا امروز هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه ایران به سوی ساخت سلاح اتمی گام برداشته، وجود ندارد. این را آقای برنز و اندیشکده‌ها و پژوهشگران بین‌الملل هم تایید می‌کنند که ایران از توانایی ساخت سلاح اتمی برخوردار هست اما هیچ نشانه‌ای از اینکه تصمیم سیاسی برای ساخت سلاح اتمی گرفته ‌باشد، وجود ندارد. بنابراین امروز ایران از توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای و اتمی برخوردار است و به یک قدرت هسته‌ای در آستانه تبدیل شده اما از اینکه بخواهد به شکل فیزیکی بمب اتمی تولید کند تا امروز یک چنین تصمیم نگرفته و نشانه‌ای هم وجود ندارد که چنین تصمیمی را در آینده نزدیک خواهدگرفت.
... من فقط چند جمله اضافه کنم. اطلاعات فنی را من می‌خواهم بدهم. تازه‌ترین گزارش آژانس می‌گوید که ایران در حال حاضر 55250 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با درصدهای مختلف دارد. شما در تئوری برای ساخت یک سلاح اتمی خام 20 تا 25 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده‌ 90درصد یا بالاتر نیاز دارید. اگر این را بیایید به 60درصد تبدیل کنید، می‌شود چیزی حدود 40 کیلوگرم و این را بیاید به 20درصد تبدیل بکنید چیزی بین 200 تا 250 کیلوگرم هست و اگر عقب‌تر بروید بخواهید به 2ونیم تا 5درصد تبدیل بکنید، به 1200کیلوگرم می‌رسد. بنابراین شما 1200 کیلوگرم 3ونیم درصد داشته‌باشید تبدیل می‌شود به 25 کیلوگرم 93 درصد؛ این برای ساخت یک سلاح اتمی خام هست. درحال حاضر ایران 121کیلوگرم اورانیوم غنی شده 60درصد دارد. بنابراین در تئوری برای ساخت 3 بمب اتمی کافی است. 712 کیلوگرم هم 20درصد دارد. این هم برای ساخت 3 سلاح اتمی کافی است و نزدیک به 4700 کیلوگرم هم 3 و نیم درصد دارد که این هم برای ساخت 4 بمب اتمی کافی است. یعنی روی هم رفته شما دست‌کم 10 سلاح اتمی می‌توانید با این مواد هسته‌ای تولید کنید. اما همان‌طور که عرض کردم نفس این توانمندی و داشته‌های استراتژیک قدرت بازدارندگی شما را بالا می‌برد و در شرایطی خاص از حمله‌ تمام‌عیار و نظامی جلوگیری می‌کند اما اگر این شرایطی که عرض کردم نداشته‌ باشد شکست می‌خورد و براساس آنچه که در منابع باز موجود هست، ایران هیچ تصمیم برای ساخت سلاح اتمی نگرفته و هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که می‌خواهد به این سمت گام بردارد.
بازدارندگی ایران براساس امور متعارف گذاشته شده است
ساسان کریمی: بازدارندگی در سیاست خارجی به‌طور کلی یک معناست و روابط بین‌الملل انعکاسی از عناصر قدرت است. عناصر قدرت در حوزه سیاست خارجی محدود به عنصر نظامی نیست، عناصر مادی هستند، به اصطلاح منافع ارزی و زمینی هست و عناصر معنایی هست حتی در رئالیسم‌ترین کتاب‌های مرجع کلاسیک هم که شما نگاه بکنید در روابط بین‌الملل، عناصر معنایی مثل انسجام ملی، همکاری‌های بین‌المللی، کیفیت دیپلماسی و... مدنظر هست. بنابراین آن چیزی که بازدارندگی واقعی را تولید می‌کند، انعکاسی از همه این عناصر قدرت هست.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی اساسا بازدارندگی خودش را از ابتدا براساس امور متعارف گذاشته است. حتی شما می‌بینید که در جنگ ایران و عراق هم ما یک معذور و ابای کاملی از سلاح کشتارجمعی داشتیم و حتی سلاح‌های متعارف را هم ما در مناطق مسکونی استفاده نمی‌کردیم که این خیلی هم دور از امر مرسوم در جنگ‌های میان کشورها نیست ولی ما این کار را نمی‌کردیم. بنابراین می‌شود دانست که یک وجه مشروع و درواقع دغدغه مشروعیت آن عملی که در حال انجام هستیم هم برای جمهوری اسلامی هم در اصول بازدارندگی‌اش مهم بوده است. بنابراین همان‌طوری که مقامات هم همیشه گفته‌اند بازدارندگی هسته‌ای نه نیاز جمهوری اسلامی است و نه اولویتش. بنابراین تحلیل اصلی هم که وجود دارد در مقامات تصمیم‌‌گیر و لایه‌های تصمیم‌ساز، طوری که به نظر می‌آید این است که به هیچ عنوان این را رفع خطر نمی‌دانند بلکه بیشتر ایجاد خطر می‌دانند داشتن سلاح هسته‌ای را؛ کما اینکه اصلا اگر این‌طور نبود، داشتن سلاح هسته‌ای شاید در آن آشوب‌های بعد از فروپاشی بلوک شرق در ابتدای دهه 90 در کشورهای تازه استقلال‌یافته، خیلی رسیدن به سلاح هسته‌ای از طریق خریدن‌ آن، توسط بازار سیاهی که تولید شده‌بود خیلی آسان‌تر از متحمل شدن دو دهه تحریم و غیره بود.
... این را از آقای عراقچی نقل می‌کنم که در مذاکرات به ایشان گفته بودند که شما برای چه می‌خواهید اصلا این موضوع را اگر که بمب و سلاح هسته‌ای نمی‌خواهید، خب این برق مگر چقدر برای شما می‌ارزد؛ ایشان جواب هوشمندانه‌ای داده‌بود که شما برای چه رفتید ماه؟ یعنی اگر قرار باشد فقط هزینه-فایده را ببینید یعنی اقتصادی باشد، شما پروژه رفتن‌تان به ماه یک پروژه کاملا غیر اقتصادی بوده. ولی هویت شما و عنصر تصمیم‌گیری در داخل یک موضوعی است که ابتدا شاید موضوع هسته‌ای ما این نبوده ولی به مرور با پافشاری طرف‌های مقابل به یک مساله حاکمیت و هویتی مبدل شده است.